Ε2.    Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΟΥΔΡΟ (30.10.1918) ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ (30.1.1923)

Οι Άγγλοι, ναι μεν δεν αποβίβασαν στρατό στον Πόντο, έστειλαν όμως εκεί αξιωματικούς προκειμένου να ελέγχουν και να παρακολουθούν τα ζητήματα δημόσιας τάξης στην περιοχή.
Για το λόγο αυτό, ερχότανε σε επαφή κυρίως με τις τουρκικές αρχές (Μουτασαρίφη, διοικητές στρατιωτικών μονάδων, διοικήσεις χωροφυλακής, κλπ).
Στη Σαμψούντα, την στρατιωτική εκπροσώπηση των Άγγλων  είχε ο λοχαγός Salter, ενώ την πολιτική ο λοχαγός Hurst.

 Μετά το επεισόδιο ληστείας του στρατιωτικού αποσπάσματος του Hurst, στο ενδιάμεσο Καβάκ – Σαμψούντας από Τούρκους αντάρτες τον Ιούνιο 1919, ο τελευταίος αντικαταστάθηκε από το λοχαγό Perring.
 Στην περιοχή της Τραπεζούντας, οι Άγγλοι αξιωματικοί ελέγχου ήταν οι λοχαγοί Krawford, Rawlinson και Elliot.
 Ερωτάται λοιπόν: Αφού οι Άγγλοι δεν ήθελαν να στείλουν στρατό τους στον Πόντο, κι αφού δεν επέτρεπαν στην Ελληνική Κυβέρνηση να στείλει δικούς της στρατιώτες στην περιοχή, ποιος ήταν ο απώτερος σκοπός τους εκεί (στην περιοχή);
Τι ήθελαν και τι θα μπορούσαν να πετύχουν στον Πόντο με την παρουσία 5-10 αξιωματικών ελέγχου;
Είναι γεγονός ότι οι αξιωματικοί αυτοί περιεφέροντο μεταξύ Σαμψούντας, Μπάφρας, Κάβζας, Μερζιφούντας και Αμάσειας, ερχόμενοι σε επαφή με προσωπικότητες και οργανώσεις Ρωμιών και Αρμενίων, αλλά οι επαφές αυτές κακό μόνο προξένησαν στον επιχώριο ελληνισμό, γιατί στη συνέχεια ακολουθούσε επαφή με τις τουρκικές αρχές και κατάδοση των πληροφοριών στους Τούρκους. Αυτό το τελευταίο το συνομολογεί ο Χαμίτ Μπέη στα απομνημονεύματα του. Επίσης, ο καπετάν Λαζίκ καταθέτει ότι οι Άγγλοι συγκέντρωναν ονόματα Ρωμιών, οπαδών της ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ, και στη συνέχεια παρέδιδαν τους καταλόγους ονομάτων στις τουρκικές Αρχές.
Σύμφωνα με τους όρους του Μούδρου, οι Άγγλοι έπρεπε να μεριμνήσουν για τον αφοπλισμό των Τούρκων. Στην πράξη, όμως, υπό το πρόσχημα διασφάλισης της δημόσιας τάξης, όχι μόνο δεν αφόπλισαν τους Τούρκους, αλλά ζητούσαν επίμονα από τις τουρκικές αρχές να αφοπλίσουν τους Έλληνες.
 Από την ώρα που οι Άγγλοι απέστεργαν στην ίδρυση Ποντιακού Κράτους (αυτό συνομολογήθηκε δημόσια και στο Αγγλικό Κοινοβούλιο) είχαν κάθε συμφέρον να διοικούν ανθρώπους αδύναμους και άοπλους.
 Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Σώλτερ στον Μουτασαρίφη Χαμίτ Μπέη, όταν του ανακοίνωσε τον διάλογο Καραβαγγέλη – οπλαρχηγών: «Αυτός ο παπάς δεν πρόκειται να μείνει στη Σαμψούντα πάνω από 15 ημέρες».  Και πράγματι, ύστερα από 15 ημέρες, με αγγλική κανονιοφόρο, ο Καραβαγγέλης μεταφέρθηκε βίαια στην Κωνσταντινούπολη, πλήρως απομονωμένος και κατά τρόπο εξευτελιστικό.
 Το χειρότερο, δε, που πέτυχαν οι Άγγλοι, με την απλή παρουσία τους στον Πόντο, είναι ότι ενεθάρρισαν οι Ρωμιοί, προκάλεσαν κάποιες φορές τους Τούρκους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα τις αγριότερες διώξεις τους, όταν αργότερα τα πράγματα γύρισαν σε βάρος των Ελλήνων.
 Αλήθεια, δεν μπορεί κανείς να εξηγήσει τη σκοπιμότητα παρουσίας των Άγγλων  αξιωματικών ελέγχου στη Σαμψούντα, όταν μπροστά στα μάτια τους στη Μερζιφούντα, Τούρκοι με βοδοκαρα μετέφεραν όπλα και πυρομαχικά σε στρατιωτικές τους αποθήκες, χωρίς να αντιδράσουν.
 Αλλά για ποια αντίδραση τους να μιλήσουμε όταν στην Μερζιφούντα και την Αμάσεια τώβαλαν στα πόδια, όταν βρέθηκαν προ λαϊκών συλλαλητηρίων. Δεν υπήρξε, βέβαια, καλύτερη και η συμπεριφορά των Συμμάχων Γάλλων, η μονάδα χωροφυλακής των οποίων έφυγε άρον-άρον (μέσα σ’ ένα μήνα) από την Κάβζα, φοβούμενοι (οι Γάλλοι) ότι οι μουσουλμάνοι Σενεγαλέζοι χωροφύλακες τους σε λίγο θα συνεργαζότανε με τους μουσουλμάνους Τούρκους, παρά με τους ίδιους.
Οι Τούρκοι για να μεγιστοποιήσουν τη σημασία του «Εθνικού Αγώνα Ανεξαρτησίας» τους, συνεχίζουν να υπερβάλουν διογκώνοντας το ρόλο των Άγγλων  στον Πόντο υπέρ των Ελλήνων.
Ειδικότερα ισχυρίζονται ότι οι Άγγλοι:
1.    Αποβίβασαν στρατό στη Σαμψούντα (μιλάμε για 300 άνδρες) και απειλούσαν ότι θα φέρουν στην περιοχή άλλους 10.000 στρατιώτες.
2. Συνέβαλαν καθοριστικά στη μεταφορά Ελλήνων από τη Ρωσία (Batum, Kars, κλπ) στον Πλοντο για να αλλοιώσουν την πληθυσμιακή δημογραφία υπέρ των Ελλήνων.
3. Μοίρασαν όπλα στους Πόντιους αντάρτες.  Μόνο στη Σαμψούντα έδωσαν 10.000 όπλα. (Ο ισχυρισμός αυτός των Τούρκων είναι τελείως αόριστος και αναπόδεικτος).
4. Μάζευαν μόνο τα όπλα των Τούρκων και όχι των Ελλήνων ανταρτών. Στην πραγματικότητα τα όπλα δεν τα μάζευαν οι Άγγλοι αλλά οι Οσμανικές αρχές.  Στο όνομα της ασυλίας (κάποιοι Ρωμιοί αντάρτες παρέδωσαν στις αρχές τα όπλα και τις σφαίρες τους. Οι περισσότεροι, όμως, μη έχοντας εμπιστοσύνη στην αξιοπιστία των Τούρκων, αρνήθηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους. Αντιθέτως, οι τουρκικές αρχές, όχι μόνο δεν μάζεψαν τα όπλα των Τούρκων, αλλά σε συνεννόηση με στρατιωτικές αρχές, μοίραζαν όπλα σε μουσουλμάνους Τούρκους, προκειμένου να χτυπήσουν τους Έλληνες αντάρτες. (Ομολογία του Μουτασαρίφη  Χαμίτ Μπέη στα απομνημονεύματα του).
Κλείνοντας θα αναφέρω (από τουρκικές πηγές) τις ταυτότητες των στρατιωτικών μονάδων του Πόντου, τις οποίες υποτίθεται ότι οι Σύμμαχοι έπρεπε να είχαν αφοπλίσει, σε εφαρμογή ρητών όρων της Συνθήκης Ανακωχής του Μούδρου.
Τούτο το κάνω για να καταδείξω ότι η παρουσία των Άγγλων  στην περιοχή όχι μόνο δεν ωφέλησε τους Έλληνες αλλά, τουναντίον, τους έβλαψε. Οι Άγγλοι δεν έστειλαν στον Πόντο στρατό για να επιβάλουν καθεστώς (Μadat, δημιουργία Ποντιακού Κράτους, ή αντιπερισπασμό για ικανοποίηση συμφερόντων τους σε άλλη περιοχή) αλλά έστειλαν απλά 5 – 10 αξιωματικούς (αφτιά και μάτια) για να καθορίσουν, σύμφωνα με τις πληροφορίες, τη στάση τους, όχι μόνο απέναντι στους Τούρκους, αλλά και στους άλλους Λαούς της περιοχής (Έλληνες, Αρμενίους, Κούρδους, Γεωργιανούς, κλπ).
Επιπλέον, με την καταγραφή των στρατιωτικών μονάδων, θα κατανοήσουν οι νεώτεροι Έλληνες αλλά και οι  ερευνητές των γεγονότων της περιόδου εκείνης, ποιες τακτικές στρατιωτικές μονάδες είχαν να αντιμετωπίσουν οι ηρωικοί αντάρτες του Δυτικού Πόντου, εκτός των τουρκικών άτακτων ομάδων (Τσετών), που δεν ήτανε και λίγες.

ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΧΡΟΝΟ ΙΣΧΥΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΑΝΑΚΩΧΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΔΡΟΥ

Γ΄ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ: Έδρα Σεβάστεια. Διοικητής Refet Bey.
ΧV ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ: Έδρα Ερζερούμ. Διοικητής Kazim Kârabekir.
XV ΜΕΡΑΡΧΙΑ: Έδρα  Σαμψούντα. Διοικητής στην αρχή ο Mustafa Asim και τον διαδέχτηκε ο Ismail Hakki.
Επειδή η αντιμετώπιση των ανταρτών του Νεμπυάν και Γιουντάγ υπαγόταν στην τοπική και υλική δωσιδικία της XV (15ης ) Μεραρχίας, θα καταγράψω παρακάτω τις μονάδες της Μεραρχίας αυτής που χτύπησαν ανελέητα τις αντάρτικες ομάδες του Δυτ. Πόντου.
Α΄ 38ο Σύνταγμα Πεζικού:      α. Διοίκηση στη Σαμψούντα.
β. 1ο και 3ο Τάγμα εις Σαμψούντα
γ. 2ο Τάγμα εις Τσαρσαμπά.

Β΄45ο Σύνταγμα Πεζικού:      α. Διοίκηση και 2ο Τάγμα εις Τσακαλλι
β. 1ο Τάγμα εις Κανταμούρτ
γ. 3ο Τάγμα εις Καβάκ

Γ΄  56ο Σύνταγμα Πεζικού:      α. Διοίκηση και 1ο Τάγμα εις Μπάφρα
                                                (Διοικητής Ταγμ/ρχης Fehmi Bey)
 β. 2ο Τάγμα εις Βεζύρκιοπρού
 γ. 3ο Τάγμα εις Λαντίκ

Δ΄ 15ο Σύνταγμα Πυροβολ.     α. Διοίκηση εις Καβάκ
 β.2 ορεινές πυροβολαρχίες εις Σαμψούντα
   γ.2 ορεινές πυροβολαρχίες εις Τσακαλλι
  δ.4 οβιδοβόλες   « «  εις Ντιπχανλαρ
  ε. 4 πεδινές          « «  εις  Λαντίκ
στ.Ένα Τάγμα εφόδου εις Σαμψούντα
Έναντι τίνος στρεφόταν αυτές οι δυνάμεις μόνο στο Νομό Σαμψούντας, αφού δεν υπήρχε εχθρικός τακτικός στρατός στην περιοχή;
Είναι προφανές ότι οι δυνάμεις αυτές υπήρχαν για την αντιμετώπιση των Ποντίων Ανταρτών. Το τραγικό, δε, για τους Τούρκους είναι ότι επειδή δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τους αντάρτες, προέβησαν σε αναδιάρθρωση του στρατεύματος για καλύτερα αποτελέσματα.
Έτσι, με την υπ’ αριθμ. 407/ 9.12.1920 απόφαση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (δηλ. της Κυβέρνησης του Κεμάλ στην Άγκυρα) ιδρύθηκε η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ (Ordu Merkezi) με έδρα την Αμάσεια και διοικητή τον γνωστό από την Σμύρνη Nureddin Pasa.
Στη δύναμη της Κεντρικής Στρατιάς υπήχθησαν στρατιωτικές μονάδες, οι οποίες προηγουμένως ανήκανε στο Γ΄ ΣΣ της Σεβάστειας, το οποίο διαλύθηκε.
Η περιοχή ευθύνης της Γ΄ Στρατιάς ήτανε το Βιλαέτι Σεβάστειας και οι ανεξάρτητες περιοχές (σαντζάκια) Τζανικής, Σινώπης, Αμάσειας, Τοκάτης, Τσορούμ και Γιοσγάτης.
Οι μονάδες, δε, που συγκρότησαν τη δύναμη της νέας Στρατιάς ήταν οι ακόλουθες:
I. 5η Μεραρχία Καυκάσου
Αυτή αποτελείτο από: α. Το 9ο Σ.Π. με έδρα την Έρπαα
 β. Το 10ο Σ.Π. με έδρα τα Ζήλα
 γ. Το 13ο Σ.Π. με έδρα τη Μερζιφούντα
δ. Το 5ο Σ. Πυροβ. με έδρα την Αμάσεια
 ε. Τάγμα Εφόδου με έδρα την Μερζιφούντα

II. 15η Μεραρχία Σαμψούντας
Οι μονάδες της αναφέρονται παραπάνω.
III. 6η Μεραρχία Έφιππου Πεζικού
(Αργότερα έγινε 14η Μεραρχία Ιππικού με έδρα την Σεβάστεια)
IV. 13η Ανεξάρτητη Μεραρχία Πεζικού

V. Διάφορες μικρότερες μονάδες, διάσπαρτες στην περιοχή, μεταξύ των οποίων και το 47ο Σύνταγμα Πεζικού με διοικ ητή τον Τοπάλ Οσμάν, ο οποίος ενισχύθηκε από την Άγκυρα με 3.000 στρατιώτες και μόνιμους αξιωματικούς.
 Απ' όλα τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι αν οι Άγγλοι (κατά τους όρους της Συνθήκης του Μούδρου) αφόπλιζαν και διέλυαν τις παραπάνω δυνάμεις του τουρκικού στρατού και δεν άφηναν αβοήθητους 25.000  αντάρτες Δυτικού Πόντου, θα άλλαζαν τελείως τα πολιτικά, εθνικά και γεωγραφικά δεδομένα της περιοχής.

ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)Mehmet Okur: “Milli Mücadele karadeniz Bölgesi ne yönelik Ingiliz faaliyetleri“. Μεχμέτ Οκούρ: «Αγγλικές δραστηριότητες στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου κατά τη διάρκεια του Εθνικού Αγώνα». Έκδοση ινστιτούτου Ιστορικών και Στρατηγικών μελετών του ΓΕΕΘΑ». Άγκυρα 2006.
2)Ali Satan: “İngiliz yillik raporlarinda Türkiye 1921”. Αλή Σατάν: «Η Τουρκία το έτος 1921 στις ετήσιες εκθέσεις των Άγγλων». Εκδοση Tarihci Kitabevi, Κωνσταντινούπολη 2011.
3)    Mehmet Okur – Murat Küçukuğurlu: İngiliz Yüksek komiserelenin gözüyle Milli Mücadele. 1918 – 1920”. Μεχμέτ Οκούρ και Μουράτ Κιουτσουκουγουρλου: «Ο Εθνικός Αγώνας 1918 -1920 με τα μάτια των Άγγλων  Υπατων Αρμοστών». Εκδόσεις Serander, Τραπεζούντα 2006.
4) Şenol Katkat:”İlk kivilcim”. Σενόλ Κατκάτ: «Η πρώτη Σπίθα». Έκδοση του ιδίου, Σαμψούντα 2012.
5) “Çağdas Türkiye 1908 – 1980”. «Σύγχρονη Τουρκία 1908 – 1980». Συλλογικό έργο όπου άρθρο του Sina Aksin “Savaşin sonu ve birakişma (19 Mayis 1919 a değin). «Το τέλος του πολέμου και η Ανακωχή (του Μούδρου) μέχρι την 19.5.1919». εκδόσεις Cem yayinevi, Κωνσταντινούπολη 2007.
6) Atilla Şahiner : “Osmanli Tarihi”. «Ιστορία των Οσμανών». Εκδόσεις Lacivert kitap, Κωνσταντινούπολη 2008.
7) “Kapancizade Hamit Bey. Bir milli mücadele valisi ve Anilari”. «Καπαντζιζαντέ Χαμίτ Μπέη. Ένας Μουτασαρίφης του Εθνικού Αγώνα και οι αναμνήσεις του». Επιμέλεια Halit Eken. (Σημ : παρότι στο βιβλίο φέρεται ως Νομάρχης (vali) στην πραγματικότητα υπήρξε Μουτασαρίφης δηλ. διοικητής ευρύτερης περιοχής από τη Νομαρχία)
8)    Nuri Yazici : “Pontusçu Faaliyetler 1918 – 1922”. Νουρί Γιαζιτσί: «Ποντιακές δραστηριότητες (κινήματα) 1918 – 1922». Εκδόσεις Çizgi Konya 2003 (β΄ έκδοση).