Μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου (1914-18) οι μεταξύ των κρατών διαφορές σε όποια πλευρά και αν βρέθηκαν, νικητών ή ηττημένων, επιλύθηκαν με το Συνέδριο Ειρήνης που πραγματοποιήθηκε στο ανάκτορο των Βερσαλλιών, έξω από το Παρίσι, από 5/18 Ιανουαρίου 1919 ως και τις 8/21 Ιανουαρίου του 1920. Εκεί υπογράφηκε η ομώνυμη Συνθήκη (15/28 Ιουνίου 1919). Οι διαφορές διευθετήθηκαν και με άλλες συμφωνίες, όπως του Νεϊγύ. Αυτή προέβλεπε εθελούσια αμοιβαία μετανάστευση κατοίκων μεταξύ Ελλάδας – Βουλγαρίας.
Στα πλαίσια αυτής συμπεριλαμβάνονται οι καταγόμενοι από την Ανατολική Ρωμυλία που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα. Το 2024, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την εφαρμογή της Συνθήκης εκείνης. Με αφορμή το γεγονός αυτό ο μόνιμος και γνωστός κάτοικος του Κιλκίς Τάσος Γιοβαννούδης, υπηρέτησε στον Νομό υπενωμοτάρχης και οικονομικός υπάλληλος της ΔΕΗ, συνέγραψε ενδιαφέρουσα μελέτη. Αναφέρεται στο Σιναπλή (ι) της Ανατολικής Ρωμυλίας και τους κατοίκους του που εγκαταστάθηκαν στη Μεσσούνη Κομοτηνής, στην οποία επίσης αναφέρεται εκτενώς. Σιναπλιώτες εγκαταστάθηκαν το 1906 στη Λάρισα κατά τον πρώτο διωγμό των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας και το 19124-25 στο Πολύκαστρο, τη Σίνδο Θεσσαλονίκης και αλλού.
Το βιβλίο είναι έκδοση της εφημερίδας της Κομοτηνής “Παρατηρητής της Θράκης”. Καλαίσθητη και ενδιαφέρουσα περιλαμβάνει πολλά στοιχεία και πληροφορίες για τους δύο τόπους που προαναφέρθηκαν. Στοιχεία ιστορικά, λαογραφικά, οργάνωσης των οικισμών, πληροφορίες της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής τους, μαρτυρίες και αφηγήσεις του απώτερου και πρόσφατου παρελθόντος. Όλα κατανέμονται σε επτά κεφάλαια με πολλές επιμέρους ενότητες. Αποτελεί καταγραφή τοπικής ιστορίας και δείγμα ευαισθησίας, πατριωτισμού, νοσταλγίας του συγγραφέα για τόπους και ανθρώπους που αγάπησε. Πολλά από τα κείμενα φιλοξενήθηκαν στο παρελθόν στην εφημερίδα που εξέδωσε το έργο.
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου καταγράφεται το χρονικό της εγκατάστασης και της διαβίωσης των Σιναπλιωτών στη Μεσσούνη με κατάθεση μαρτυριών από πρόσωπα που βίωσαν τον εκπατρισμό. Στο δεύτερο γίνεται λόγος για τις υποδομές, την οικονομία, την καθημερινότητα στη νέα πατρίδα, ενώ στο τρίτο περιγράφεται η θρησκευτική ζωή με τα πανηγύρια, τις γιορτές, τα ήθη, τα έθιμα και τους χορούς. Στα τρία επόμενα, ο συγγραφέας παραθέτει ονόματα προσώπων και τις ιστορίες τους. Ιστορίες απλές καθημερινές στο σιναπλιώτικο ιδίωμα. Περιλαμβάνονται πίνακες των επιθέτων των κατοίκων, τα υποκοριστικά τους, ρητά, παροιμίες, τοπωνύμια. Στο έβδομο γίνεται αναφορά στη Μεσσούνη μετά το 19124 και το όγδοο έχει θέση επιλόγου, τη νοσταλγία για την ιδιαίτερη πατρίδα.
Ο Τάσος Γιοβανούδης γράφει απλά και κατανοητά. Σημειώνει προλογικά πως, ό,τι μας παρέδωσε είναι κατάθεση “μνήμης και ψυχής”. Το βιβλίο του αποτελεί μέρος της ιστορίας των Ανατολικορωμυλιωτών. Αν και άλλοι ακολουθήσουν το παράδειγμά και με την υπάρχουσα ήδη βιβλιογραφία θα φωτιστεί ακόμη περισσότερο η ιστορία και η παράδοση κάθε χωριού και πόλης της Ανατολικής Ρωμυλίας αλλά και των τόπων όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες κάτοικοί της το 1924-25.
Η επιμελήτρια του έργου Ξανθή Τζένη Κατσαρή – Βαφειάδη, φιλόλογος, έγραψε σε σημείωμά της που φιλοξενείται στο βιβλίο: “ … ο Τάσος Γιοβανούδης, από τους πρώτους σπουδαγμένους γόνους της Μεσσούνης, επιτέλεσε με αξιοζήλευτο τρόπο το καθήκον του προς την ιστορία του τόπου των προγόνων του, του Σιναπλή, αλλά και του δικού του τόπου, της Μεσσούνης...”. Ο μελετητής του έργου θα συμφωνήσει απόλυτα με την παραπάνω διαπίστωση.
Ο συγγραφέας με μεγαλοψυχία επιτρέπει τη χρήση του περιεχομένου του έργου του από εκείνους που ενδιαφέρονται να συγκροτήσουν δικές τους παρόμοιες εργασίες. Εκφράζει ευχαριστίες σε όσους τον βοήθησαν προφορικά και γραπτά με στοιχεία και πληροφορίες, με φωτογραφίες, σχεδιαγράμματα, χάρτες και αρχειακό υλικό για να συγκροτηθεί έργο περίπου τριακοσίων σελίδων εμπλουτισμένο με τεκμήρια και σχετική βιβλιογραφία.
Είναι επαινετή η προσπάθειά του, άξια προσοχής και προβολής. Τον ευχαριστούμε και του ευχόμαστε υγεία και μακροημέρευση. Να αξιωθεί να μας δώσει και άλλα γραπτά για τον τόπο του και όχι μόνο.
ΥΓ. Το όνομα Σιναπλί απαντάται και με την ορθογραφία Σιναπλή (Wikipedia), την οποία χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο αναφερθήκαμε.
