Η ελληνική είναι γλώσσα σαφής. Κάθε λέξη έχει τη δική της διαφοροποιημένη σημασία και σύμφωνα με τον Αμμώνιο συνώνυμα δεν έχει. Άλλο η λέξη «πένης» κι άλλο η λέξη «φτωχός». Άλλο η λέξη «κραιπάλη» κι άλλο η λέξη μέθη. Η μέθη αφορά την ίδια μέρα, ενώ η κραιπάλη την προηγούμενη. Άλλο πράγμα είναι το «άντρο» κι άλλο στο «σπήλαιο». Άντρο λέγεται το αυτοφυές κοίλωμα, ενώ σπήλαιο εκείνο, που έχει δεχθεί επέμβαση από ανθρώπινο χέρι.
Οι λέξεις «καιρός» και «χρόνος», διαφέρουν. «Καιρός» είναι μέρος του χρόνου, ενώ ο χρόνος είναι η «σύλληψη» πολλών καιρών μαζί. Το ρήμα «ναυαγώ (από το ναυς + άγνυμι) σημαίνει ναυάγιο μετά από τη θραύση καραβιού, ενώ το «βυθίζομαι» σημαίνει βουλιάζω, χωρίς σπάσιμο.
Καθημερινά χρησιμοποιούμε λέξεις της αρχαίας ελληνικής, δίχως να το σκεφτόμαστε. Λέμε ηλικία αλλά αγνοούμε ότι είναι σύνθετη (από το ήλιος + το κίω), που θα πει ότι προχωρώ ακολουθώντας την πορεία του ήλιου. Λέμε υποβρύχιο, αλλά οι πιο πολλοί αγνοούμε ότι το επίθετο βρύχιος, σημαίνει θαλάσσιο βάθος. Χρησιμοποιούμε το επίθετο «ανήκεστος», αλλά μας διαφεύγει ότι μέσα στη λέξη υπάρχει ενσωματωμένη η λέξη «άκος», που σημαίνει ίαση.
Μιλάμε για πλημμύρα αλλά μάλλον αγνοούμε ότι η λέξη «μύρα» σημαίνει θάλασσα. Και ότι στις λέξεις Νίκ-αια και Φώκ-αια, η κατάληξη «αια» θα πει γη. Διαρκώς χρησιμοποιούμε αρχαίες λέξεις χωρίς να το γνωρόζουμε. «Όποιος χωρίς την γνώσιν της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήση και ερμηνεύση την νέαν ή απατάται ή απατά» επισημαίνει ο Αδαμάντιος Κοραής.
Η δασεία μπορεί ως πνεύμα να καταργήθηκε, δεν έφυγε όμως από την προφορά μας. Λέμε π.χ. ειρκτή, αλλά σε σύνθετη μορφή, λέμε κάθειρξη. Το «θ» είναι η δασεία που υποτίθεται πως έφυγε. Το ρήμα είργω με ψιλή σημαίνει εμποδίζω την είσοδο, ενώ το ίδιο ρήμα με δασεία σημαίνει εμποδίζω την έξοδο. Η λέξη "άγος" με ψιλή και η λέξη "άγος" με δασεία έχουν διαφορετική σημασία. Με ψιλή σημαίνει ανοσιούργημα, ενώ με δασεία σεβασμό.
Η καρατόμηση του τελικού «ν» ήταν μεγάλο λάθος. Κανένας Ηρώδης δεν θα τολμούσε να διατάξει τέτοια γενοκτονία, όπως αυτή του τελικού –ν, εκτός κι αν του ’λειπε η οπτική του ήχου, γράφει ο Ελύτης σε κείμενο που φέρει τον τίτλο, «Γιὰ μιὰν ὀπτικὴ τοῦ ἤχου». Η αρχαία είναι η μητέρα της νέας. «Η νεοελληνική είναι κόρη από μεγάλη γενιά», θα μας πει ο Θεοτοκάς. Η σχέση μάνας και κόρης είναι ιερή και δεν κόβεται.
Εν συντομία, η ελληνική δεν είναι ούτε νέα ούτε αρχαία. Είναι μία και ενιαία, τονίζει ο εξαίρετος φιλόλογος και συγγραφέας Αντώνης Αντωνάκος. Η αρχαία της μορφή είναι ο πυλώνας του γλωσσικού μας οικοδομήματος. Το ρήμα στην αρχαία ελληνική έχει συνολικά 337 ρηματικούς τύπους, όταν η αγγλική έχει μόνον τέσσερις. Το 60% των λέξεων που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας έχει ρίζα ομηρική. «Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, αναπνέουμε και τραγουδάμε στην ίδια γλώσσα», μας υπενθυμίζει ο Σεφέρης.
Η φθορά της γλώσσας συνεπάγεται και φθορά του πολιτισμού μας. «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα, η ελληνική, όπως εξελίχθηκε από την αρχαία, που έφτασε να είναι το μεγάλο καμάρι μας και το μεγάλο μας στήριγμα. Εγώ είμαι υπέρ του παλαιού συστήματος, εναντίον του μονοτονικού και υπέρ της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών. Είναι η βάση για να ξέρεις την ετυμολογία των λέξεων. Η σημερινή κακοποίηση της γλώσσας με ενοχλεί. Και αισθητικά. Θέλω να δω γραμμένο το “καφενείον” κι ας μην προφέρουμε το “ν”. Τώρα όλες οι λέξεις έχουν μια τρύπα» τονίζει ο Ελύτης.
