Πέμπτη, 09 Μαρτίου 2017 20:32
Χελιδονίσματα, τα κάλαντα του Μάρτη
Γράφει η Δέσποινα Μοσχούτα
< Ίδε το έαρ το γλυκύ
πάλιν επανατέλλει,
φέρον υγεία και χαράν
και την ευημερίαν>
Το δίστιχο αυτό,έχει ηλικία πάνω απο 11 αιώνες και ήταν η αρχή απο ένα <άσμα ευχετήριον> για τον Βυζαντινό αυτοκράτορα,που το λέγαν τα <μέρη>(Πράσινοι και Βένετοι),στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης,πρίν αρχίσουν οι ανοιξιάτικοι ιππικοί αγώνες.
Πάντα η άνοιξη ενέπνεε τους ανθρώπους ,μετά τη βαρυχειμωνιά, σιγά-σιγά,ξεκινούσε η αναβλάστηση της γής,ο ζωοδότης ήλιος έστελνε τις ακτίνες του ,και ξυπνούσαν τα πάντα...Τα πουλιά,τα έντομα, οι άνθρωποι. Άρχιζαν οι αγροτικές εργασίες, η μυρωδιά της σκαμένης γής κυριαχούσε στην ατμόσφαιρα, και τα κελαϊδίσματα των πουλιών ανήγγειλαν τον ερχομό της καλύτερης εποχής του χρόνου,της άνοιξης.Αυτός ο οργασμός της φύσης,δέν άφησε ασυγκίνητους καλλιτέχνες ποιητές,αλλά και τον απλό λαό. Τα χελιδονίσματα τα κάλαντα του Μάρτη είναι ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα.
<Ήλθ' ήλθε χελιδών,
καλάς ώρας άγουσα,
καλούς ενιαυτούς,
επί γαστέρι λευκά
κηπί(και επί)νώτα μέλαινα>
Η χελιδώνα αγγελιοφόρος της άνοιξης όλων των εποχών,ξεκινώντας απο την ειδωλολατρική Ελλάδα και πετώντας ασταμάτητα,για αιώνες ολόκληρους,πέρασε απο το Βυζάντιο,και συνεχίζοντας το ταξίδι της έφτασε μέχρι τις ημέρες μας ,κελαϊδώντας ακόμη.
<Ήρθε,ήρθε η χελιδώνα,
ήρθε πάλι η μεληδόνα,
κάθησε και λάλησε
και γλυκά κελάϊδησε>
Η αντίστοιχη γιορτή της άνοιξης στην αρχαιότητα ήταν τα ανθεστήρια,προς τιμή του Λιμναίου Διονύσου και του χθόνιου Ερμή.Διοργανώνονταν στην Αθήνα κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα επί τρείς ημέρες. Στα πρώτα Βυζαντινά χρόνια το έθιμο της χελιδώνας θεωρήθηκε ειδωλολατρικό και στην αρχή απαγορεύτηκε απο την εκκλησία.Τα παιδιά συνέχισαν να το τραγουδούν όμως και έτσι το έθιμο διατηρήθηκε μέχρι σήμερα όπως ακριβώς και στην αρχαιότητα.
Σε πολλές περιοχές της χώρας μας,την πρώτη Μαρτίου ή στις 21 Μαρτίου ημέρα της εαρινής Ισημερίας,τα παιδιά γυρνάνε στα σπίτια κρατώντας ένα ομοίωμα χελιδονιού την <χελιδώνα> και τραγουδούν τα χελιδονίσματα. Το έθιμο αναβοιώνει στην Κεντρική Μακεδονία, τη Θράκη,την Ήπειρο και τα Δωδεκάνησα.Οι νοικοκυρές παλαιότερα έδιναν στα παιδιά αυγά σαρακοστιανά,λάδι κρασί,αλεύρι σιτάρι,και ενίοτε λίγα χρήματα.Τα χρήματα καθώς και τα προϊόντα τα έδιναν στην εκκλησία.
Τα παιδιά με τη σειρά τους πρόσφεραν στις νοικοκυρές φύλλα κισσού ,να τα βάλουν στο κοτέτσι για να γεννούν οι κότες. Επίσης η ευχή που έδιναν τα παιδιά στο σπίτι που επισκέπτονταν ήταν <καλά μπερεκέτια> να έχουν δηλαδή αφθονία στα αγροτικά προϊόντα πρωτίστως,και όχι μόνον.
Είναι πολύ σημαντικό γεγονός , η διαδρομή του έθίμου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ,κάτι που αποδεικνύει την δύναμη και τη συνέχεια της Ελληνικής παράδοσης .Σαν τη διαδρομή της χελιδόνας που διάβηκε θάλασσες και στεριές, πετώντας και χελιδονίζοντας,για να μεταφέρει το μήνυμα του ερχομού της άνοιξης.
Έκθεση εικόνων
View the embedded image gallery online at:
https://eidisis.gr./politistika/xelidonismata-ta-kalanta-toy-marti.html#sigProIde68916393e
https://eidisis.gr./politistika/xelidonismata-ta-kalanta-toy-marti.html#sigProIde68916393e