Στην κατάμεστη αίθουσα «Μ. Ανδρόνικος» της ΤΕΧΝΗΣ, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013 η παρουσίαση του καινούργιου βιβλίου του Γιώργου Μάνου «ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΗΤΑΝΕ ΑΛΛΙΩΣ / ΜΝΗΜΕΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ 1870 – 1924», με συνδιοργανωτές την ΤΕΧΝΗ και το Δικηγορικό Σύλλογο Κιλκίς.
Εισηγητές ο δάσκαλος και θεολόγος Δημήτρης Νατσιός, ο δικηγόρος Ξενοφών Στεργιάδης και ο συγγραφέας Γιώργος Μάνος. Αποσπάσματα διάβασαν τα μέλη της Θεατρικής Σκηνής της ΤΕΧΝΗΣ Γεωργία Δουλκερίδου και Ιωάννα Ρούσσου.
Ο Δημήτρης Νατσιός αφού αναφέρθηκε στην ετυμολογία της λέξης «Θράκη», γεωγραφική περιοχή στην οποία κυρίως αναφέρεται το βιβλίο, τόνισε τη γλαφυρότητα του γλωσσικού ιδιώματος που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, τα πλούσια ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία του βιβλίου, καθώς και τις εθνοσώτηρες αξίες, που χαρακτήριζαν τους Ρωμιούς εκείνης της εποχής. Αξίες, όπως η πίστη στο Θεό, ο σεβασμός στον γεροντότερο, η ανθρώπινη αλληλεγγύη, η φιλοξενία και η εργατικότητα διατρέχουν ολόκληρο το βιβλίο. Ιδιαίτερη μνεία έκανε στη φιλοπατρία, που με τον ξεριζωμό έγινε νοσταλγία αγιάτρευτη. Τόνισε πως μέσα απ’ το βιβλίο, αναδεικνύεται για άλλη μια φορά ο σημαντικός ρόλος του ιερέα. Ο παπ’-Ανέστης δεν περιορίζεται στα στενά ποιμαντικά του καθήκοντα. Παραμερίζοντας τον δικό του πόνο, γίνεται μπροστάρης, εμψυχωτής και παρηγορητής στο ποίμνιο που υποφέρει. Τέλος, ανέφερε πως τέτοια βιβλία δεν πρέπει να λείπουν από καμιά σχολική βιβλιοθήκη.
Ο Ξενοφών Στεργιάδης τόνισε ότι η λογοτεχνική αξία του βιβλίου είναι εφάμιλλη βιβλίων μεγάλων συγγραφέων. Επισήμανε την ικανότητα του συγγραφέα να αναδεικνύει περίτεχνα, μέσα από ένα αφήγημα με μυθιστορηματική μορφή, τη ντοπιολαλιά, τη λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων της Ανατολής. Ταυτόχρονα, σημείωσε ότι εντυπωσιάστηκε από την απόλυτη ακρίβεια με την οποία εμφανίζονται στο βιβλίο τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και ιδίως αυτά της περιόδου 1908 – 1924, κάτι που απαιτεί πολύχρονη έρευνα και διασταύρωση στοιχείων. Τέλος αναφέρθηκε στο δράμα του ξεριζωμού, όπως αναλυτικά περιγράφεται στο βιβλίο, και στο γεγονός ότι δίνεται με εντυπωσιακό τρόπο το όνειρο της επιστροφής στην Πατρίδα.
Ο συγγραφέας Γιώργος Μάνος μίλησε για τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή του καινούργιου του βιβλίου. Από μικρός, αντί για παραμύθια, άκουγε ιστορίες της Πατρίδας και της προσφυγιάς. Σιγά σιγά, όμως, αυτοί που έλεγαν αυτές τις ιστορίες, άρχισαν ένας ένας να φεύγουν, παίρνοντας μαζί τους, στη λησμονιά, την ιστορία τους, τη γλώσσα τους, τον πολιτισμό τους. Αποφάσισε τότε να καταγράψει τα ακούσματα που είχε από παιδί. Στη συνέχεια, πήρε ένα μαγνητόφωνο και άρχισε να συγκεντρώνει μαρτυρίες από αυτούς που ήταν ακόμα ζωντανοί. Έψαξε και σε εφημερίδες, περιοδικά και ιστορικά βοηθήματα, για να μάθει περισσότερα για τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, που σημάδεψαν τη ζωή των προσφύγων, και για τα οποία οι ίδιοι, λόγω της περιορισμένης πληροφόρησης εκείνης της εποχής, δεν είχαν σαφή και ολοκληρωμένη εικόνα. Η έρευνα κράτησε 16 χρόνια. Από το υλικό που συγκεντρώθηκε προέκυψαν δυο βιβλία, με δύο διαφορετικές ιστορίες προσφυγιάς. Το «ΧΡΟΝΟΙ ΔΙΣΕΚΤΟΙ ΚΑΙ ΜΗΝΕΣ ΟΡΓΙΣΜΕΝΟΙ» το 2006 και «ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΗΤΑΝΕ ΑΛΛΙΩΣ», το 2012.
Ήταν μια παρουσίαση βιβλίου αρκετά διαφορετική από τις συνήθεις, αφού εκτός από τις ομιλίες και την ανάγνωση αποσπασμάτων, είχε, ενδιάμεσα, ζωντανή μουσική και τραγούδια της Προποντίδας από τον Βασίλη Κασούρα, καθώς και προβολή DVD που δημιούργησε για την περίπτωση ο συγγραφέας. Σ’ αυτό παρουσιαζόταν, μέσα από χάρτες, εικόνες και αποσπάσματα από ταινίες, η ιστορία των Ελλήνων της Θράκης, του Πόντου και της Μικράς Ασίας, από το 1200 π. Χ., μέχρι το 1924 μ. Χ.
Η ιστορία των Πατρίδων, ο ξεριζωμός των Ρωμιών της Ανατολής ύστερα από 3.000 χρόνια και η τραγωδία της προσφυγιάς, όπως δόθηκαν μέσα από τις ομιλίες, τα αποσπάσματα, τα επιλεγμένα για την περίπτωση τραγούδια και το DVD, φόρτισαν ιδιαίτερα την ατμόσφαιρα. Ο κόσμος καθηλώθηκε για δυο ώρες και στο τέλος έδειχνε ιδιαίτερα συγκινημένος, ενώ δεν ήταν λίγοι κι εκείνοι που έφευγαν βουρκωμένοι. Ήταν περισσότερο μια εκδήλωση μνήμης παρά μια συνηθισμένη παρουσίαση βιβλίου. Όπως μας είπε και ο συγγραφέας: «Μ’ ενδιέφερε να ξυπνήσουμε μνήμες. Ήθελα ο κόσμος που θα έρθει, να φύγει πιο πλούσιος και να μάθει κάποια πράγματα για της ιστορία των Ρωμιών της Ανατολής, που δεν έχει την ευκαιρία, δυστυχώς, να τα μάθει σήμερα από αλλού. Ούτε από το σχολείο». Ενώ η πρόεδρος της ΤΕΧΝΗΣ Κική Παπαδοπούλου συμπλήρωσε: «Δημιουργήθηκε μια μέθεξη. Ο κόσμος συμμετείχε. Έζησε έντονα συναισθήματα. Ήταν μια πολύ καλή βραδιά».
