Το βιβλίο  του πρέσβη ε.τ. Αλέξανδρου Μαλλιά  « Η Άλλη Κρίση. Η μαρτυρία ενός πρέσβη» εκδόσεις «Ινφογνώμων»  αναδεικνύει για τον  αναγνώστη    τη βαλκανική περιπέτεια της χώρας μας την τελευταία εικοσαετία.  Τις ευκαιρίες, τα λάθη και τις παραλείψεις, όσων χειρίστηκαν σημαντικά θέματα εξωτερικής πολιτικής τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.Παρατίθενται διεξοδικότατα και με συγκεκριμένα στοιχεία οι σχέσεις μας με την Αλβανία, η εξέλιξη των προβλημάτων με τα Σκόπια, η περίπτωση του Κοσσόβου, αλλά και οι παρεμβάσεις των τρίτων δυνάμεων. Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς δεν κάνει μια απλή εξιστόρηση γεγονότων, αλλά  αναλύει συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις τεκμηριωμένες και εμπλουτισμένες με βαθιά γνώση και εμπειρία. Πρόκειται ακόμη για παράθεση στοιχείων χρήσιμων για κάθε πολίτη, κυρίως για τους σημερινούς χειριστές των εθνικών μας θεμάτων. Σε όλη τη διπλωματική του πορεία ο Αλέξανδρος Μαλλιάς έχει άποψη που βασίζεται  πάνω από όλα στη γνώση του παρελθόντος, στο συμφέρον της πατρίδας,  και όχι σε αυταπάτες. Είναι αυτός, για παράδειγμα, που από την πρώτη στιγμή αναφέρει, ότι θα πρέπει να ενισχυθούν οι σχέσεις Αθήνας – Πρίστινα και ότι ο αλβανικός παράγοντας θα πρέπει εξίσου να λαμβάνεται υπόψη σαν συνομιλητής στο  πρόβλημα με τα Σκόπια.  Μάλιστα, την περίοδο που όλη η ελληνική κοινωνία παραληρούσε με την περίφημη (αλλά και ανιστόρητη)  ελληνοσερβική φιλία (η Σερβία ήταν η πρώτη από τις βαλκανικές χώρες που αναγνώρισε τα Σκόπια με το συνταγματικό της όνομα). Γιατί, μπορεί ο Αλέξανδρος Μαλλιάς σαν διπλωμάτης όπου και να βρίσκεται να καλλιεργεί προσωπικές σχέσεις εκτίμησης με τους ντόπιους πολιτικούς,  όμως δεν τρέφει αυταπάτες. Διαβάζουμε στο βιβλίο του, « οι προσωπικές σχέσεις διευκολύνουν την εμπιστοσύνη και την επαφή, δεν αποτελούν όμως ικανή συνθήκη για επίλυση εκκρεμοτήτων. Παγίδα στην οποία πέφτουν συχνά και οι πολιτικοί μας». Δεν είναι τυχαίο που λανθασμένοι προσωπικοί χειρισμοί, πολιτικές σκοπιμότητες, παρεμβάσεις «τρίτων», άγνοια, αδιαφορία ή ολιγωρία, δογματισμός ή πολιτική αβουλία, έβλαψαν σε πολλές περιπτώσεις τα εθνικά συμφέροντα και οδήγησαν συχνά σε εθνικές αποτυχίες.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της καταδικαστικής για την Ελλάδα απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, ύστερα από την προσφυγή των Σκοπίων. Ο συγγραφέας αναλύει διεξοδικά το θέμα, γράφει για την λανθασμένη γραμμή, την αδύναμη επιχειρηματολογία και την ελλιπή τεκμηρίωση εκ μέρους μας. Είχε προειδοποιήσει πολύ έγκαιρα την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εξωτερικών για τον κίνδυνο, προβαίνοντας σε συγκεκριμένες προτάσεις. Δεν εισακούσθηκε. Το έπραξε και ενώ είχε συνταξιοδοτηθεί, πριν και κατά τη διάρκεια της εκδίκασης της υπόθεσης στη Χάγη. Πρόκειται για μια εθνική αποτυχία που μάλλον έχει «ονοματεπώνυμο». Μια χαρακτηριστική περίπτωση που αποδεικνύει περίτρανα το κακό που μπορεί να προκαλέσει στη χώρα μια αποτυχημένη επιλογή πολιτικού προϊσταμένου σε κάθε τομέα του κυβερνητικού έργου. Ειδικά στο καίριο πόστο της διαχείρισης της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.
Η «άλλη κρίση» είναι αυτή που προκάλεσαν στη χώρα όσοι διαχρονικά διαχειρίσθηκαν την εξωτερική της πολιτική και μαζί μ’ αυτήν το κύρος και την αξιοπρέπειά της. Είναι εκείνοι που επέτρεψαν ή ανέχθηκαν, η αντικειμενικά ισχυρότερη χώρα των Βαλκανίων να διασύρεται σήμερα διεθνώς από ένα αδύναμο, τριτοκοσμικής συμπεριφοράς κρατίδιο. Ένα κράτος που προκειμένου να αποκτήσει εθνική υπόσταση και να επιβιώσει, κλέβει όνομα, ιστορία, ταυτότητα. Αν η σημερινή μας πολιτική ηγεσία  είναι ανίσχυρη   να υπερασπισθεί το ιστορικό «brand name» που λέγεται ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ,  αλλά και οτιδήποτε αυτό το όνομα  συμπαρασύρει, έχει το δικαίωμα να μην κλείσει την «εκκρεμότητα» αυτή  και να μην συμφωνήσει σε τίποτε που να υποθηκεύει τις επόμενες γενιές. Γιατί αυτές, θεωρώ ότι θα είναι πιο ικανές και ισχυρές να το υπερασπισθούν απότι  εμείς.
***
  Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς στο βιβλίο του ομολογεί και νοιώθει την ανάγκη να απολογηθεί για όσα θετικά αλλά και αρνητικά  έκανε στην μακρόχρονη πορεία του σαν διπλωμάτης. Είναι πεπεισμένος ότι έχει κάνει λάθη. «Διότι όποιος κάνει πράγματα  κάνει και λάθη» όπως  λέει.  Ταυτόχρονα εκφράζει την πικρία του που η πολιτική τάξη που διαχειρίστηκε όλα αυτά τα χρόνια την τύχη της χώρας χωρίς ίχνος αυτοκριτικής, εκτός απειροελάχιστων εξαιρέσεων, να μην ζητά ούτε ένα συγγνώμη. Λέει συγκεκριμένα: «Αμφιβάλλω πολύ εάν οι πολιτικοί μας ταγοί έχουν πράγματι αντιληφθεί πόσο χαμηλά είναι σήμερα το κύρος και η αξιοπρέπεια της χώρας μας. Ακόμη και στα μάτια των Βαλκάνιων γειτόνων μας. Εάν το είχαν αντιληφθεί, θα έπρεπε τόσο πριν όσο και μετά τις εκλογές να αρχίζουν και να τελειώνουν τις δημόσιες παρεμβάσεις τους με ένα συγνώμη. Μια δημόσια απολογία.»
 Θα πρόσθετα επιπλέον και η πολιτική τάξη  που ευαγγελίζεται τη σωτηρία της χώρας    πατάει δυστυχώς στα χνάρια των παλιών, δεν προσκομίζει τίποτε το καινούργιο,  τουλάχιστον σε επίπεδο νοοτροπίας,  αλλά επενδύει στην απογοήτευση, τον καθολικό φόβο, την καταστροφή, την αγανάκτηση του πολίτη.
Κατά την άποψη μου, το βιβλίο αποτελεί  εκτός των άλλων και χρηστικό εργαλείο για νέους διπλωμάτες και μελετητές των διεθνών σχέσεων και ιδιαίτερα της περιοχής μας. Αναδεικνύει ότι τα βαλκάνια είναι η γειτονιά, αν όχι η μπροστινή αυλή μας, της οποίας, για διάφορους λόγους  της γυρίσαμε την πλάτη μας. Επίσης τα βαλκάνια, αλλά και η ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα για εμάς τους βόρειους έλληνες, αποτελούν μεν απειλή με τους διάφορους βαλκανικούς νέο εθνικισμούς, αλλά ταυτόχρονα και ευκαιρία που η οικονομία προσφέρει. Όπως ο τουρισμός για παράδειγμα. Αποτελεί όνειρο του κάθε  βαλκάνιου οι διακοπές στη ζεστή άσπρη θάλασσα του Αιγαίου. Ξαναβάζει κατά την άποψή μου στη θέση της, αυτό που ιστορικά πλέον ίσχυε για τη μεγαλύτερη πόλη των τριών αυτοκρατοριών, τη Θεσσαλονίκη, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της: Ο ζωτικός της οικονομικός χώρος  βρίσκεται προς τα πάνω, στη βόρεια βαλκανική ενδοχώρα αλλά και παραπέρα. Χρειάζεται όμως πολιτεία που να εκπαιδεύει διπλωματικό προσωπικό με ιστορική γνώση, ικανότητες και στρατηγικό όραμα της πατρίδας μας στην περιοχή.  Διότι  αναδεικνύεται στην πράξη ότι η ιστορία και ο πολιτισμός είναι η ήρεμη δύναμη του ελληνισμού και του σύγχρονου ελληνικού κράτους ιδιαίτερα στα βαλκάνια όπου ασφαλώς η ορθοδοξία έχει σημαντικότατο μερίδιο. Το brand name της χώρας μας στην περιοχή είναι για ιστορικούς λόγους ισχυρό. Ορθοδοξία, και παλιές ελληνικές κοινότητες στα βαλκάνια έχουν αφήσει ανεξίτηλα  τα σημάδια τους. Αυτές μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα συνεργασίας και καλλιέργειας καλών σχέσεων με τους γείτονες σε όλους τους τομείς.  
Ο Αλέξανδρος Μαλλιάς αναφέρεται  και στα ζητήματα της ανατολικής Μεσογείου, που τα  τελευταία χρόνια βρίσκονται σε ιδιαίτερη έξαρση, τις σχέσεις της χώρας μας με το Ισραήλ, τις εξεγέρσεις στον Αραβικό Κόσμο και τον ρόλο της Τουρκίας, προβαίνοντας σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής. Επίσης κάνει ιδιαίτερη μνεία στις σχέσεις μας με την υπερδύναμη  -«ψηλαφίζοντας τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις» –  έχοντας πλούσια εμπειρία από την επί τετραετία θητεία του σαν Πρέσβης της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον.  Έτσι,   δεν μιλάει απολογιστικά μόνον αλλά  μιλάει και για το μέλλον, για την Ευρώπη της κρίσης, της οποίας  παρότι ο ίδιος βαθιά απογοητευμένος, δηλώνει ακόμη και τώρα θιασώτης της, με βάση  συγκεκριμένες πανανθρώπινες αρχές.  
  Ο συγγραφέας πορεύθηκε «με γνώμονα την συνείδηση, τον αυστηρότερο κριτή» . Μετά τη θητεία του δεν αποδέχθηκε τιμητικούς τίτλους και ρόλους  αντάξιους της λαμπρής διπλωματικής του πορείας, κενού όμως περιεχομένου, όπως ο ίδιος λέει. Αντ’αυτού   επέλεξε να συνεχίσει και με βάση τη γνώση, να θέτει διαρκώς «ρωτήματα καρδιάς που επιζητούν δια μέσω της πράξης τη θύρα της λύτρωσης».
 Θεωρούμε λοιπόν περισσότερο από σίγουρο ότι ο Αλέξανδρος Μαλλιάς έχει πολλά ακόμη να πει. Περιμένουμε με ενδιαφέρον το επόμενο βιβλίο του.