Κυρίες και κύριοι,
Με τον Ν. 1285/1982 «Για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης του Ελληνικού Λαού εναντίον των στρατευμάτων κατοχής 1941-1944» μία πολιτικά φορτισμένη ιστορική εκκρεμότητα για την χώρα μας, λύθηκε οριστικά από την 1η Κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με Πθ τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Αποτέλεσε άλλωστε πρωταρχική ιστορική δέσμευση για την Δημοκρατική Παράταξη, να εκπληρωθεί το χρέος απέναντι στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης.
Σε αυτούς τους εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνίδες και Έλληνες αγωνιστές, που παρέμειναν επί δεκαετίες στη σκιά, αποδιωγμένοι και στιγματισμένοι, απόβλητοι της Ιστορίας, αναγνωρίστηκαν οι αγώνες, η αυτοθυσία, οι μάχες που έδωσαν κατά του κατακτητή.
Τα ονόματά τους γράφτηκαν στις λαμπρές σελίδες της εθνικής μας ιστοριογραφίας, πλάι στους Έλληνες αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης που οδήγησε στην δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Πλάι στους εθνικούς μας ήρωες.
Ημέρα μνήμης για αυτήν την ιστορική στιγμή ορίστηκε η επέτειος της ανατίναξης της Γέφυρας του Γοργοποτάμου: ένας στρατιωτικός θρίαμβος. Μία «συναστρία» τακτικής ευφυίας, εθνικής ομοψυχίας, θάρρους και αυτοθυσίας που χαρακτηρίστηκε ως η σημαντικότερη πράξη αντίστασης κατά του Άξονα σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Υπάρχουν στιγμές στις ιστορίες των λαών που λειτουργούν σαν φάροι στο σκοτάδι του Εμφυλίου και του αλληλοσπαραγμού. Οι στιγμές αυτές συχνά γίνονται ορόσημα για τα έθνη. Μεταμορφώνονται από απλά ιστορικά γεγονότα σε σύμβολα. Και ενσωματώνονται στη συλλογική μνήμη των λαών. Μία τέτοια στιγμή είναι και αυτή που τιμούμε σήμερα στην αίθουσα της Ολομέλειας της Βουλής. Η επιλογή της δεν ήταν καθόλου τυχαία.
Σε μία συγκυρία πολιτικής πόλωσης και σκληρής αντιπαράθεσης, το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να αναγνωρίσει τη συμβολή εκατοντάδων χιλιάδων ανταρτών στον αντιστασιακό αγώνα όχι μόνο για να αποκαταστήσει μία ιστορική αδικία. Αλλά για να σηματοδοτήσει ότι η εποχή του διχασμού, του φόβου, του αποκλεισμού ανήκει οριστικά στο παρελθόν.
Η επιλογή του Γοργοποτάμου ως ημέρα μνήμης για την Εθνική Αντίσταση αυτό έρχεται να δηλώσει. Ότι η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης δεν έγινε για να παίξει τον ρόλο ενός είδους ιστορικής ρεβάνς. Μίας ακόμα πράξης ενός μεταμοντέρνου εμφυλίου. Αντίθετα, Ο Γοργοπόταμος είναι μία διαρκής υπόμνηση: ότι η εθνική ενότητα δεν μπορεί να θεμελιωθεί στη λήθη. Ότι απαιτεί γενναιότητα, αμοιβαίες υποχωρήσεις, συμβιβασμούς και συνειδητοποίηση ότι η ειρηνική συνύπαρξη σε μία ζωντανή Δημοκρατία προϋποθέτει σεβασμό στη διαφορετική άποψη. Ότι ακόμα και η σύγκρουση απαιτεί κανόνες.
Έχουν περάσει 82 χρόνια από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Έχουν περάσει 42 χρόνια από την αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης. Τα γεγονότα αυτά, όπως και οι σκοτεινές ημέρες του Εμφυλίου που ακολούθησαν μετά την αποχώρηση του Κατακτητή, εξακολουθούν να προκαλούν το ζωηρό ενδιαφέρον της Επιστήμης και της ιστοριογραφίας.
Διαφορετικές οπτικές, άλλες πολιτικά φορτισμένες άλλες με την απαιτούμενη ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση, επιχειρούν να φωτίσουν ακόμα περισσότερο τα γεγονότα της εποχής εκείνης, να εξηγήσουν τον ρόλο των πρωταγωνιστών και τις βαθύτερες αιτίες των επιλογών τους, να αποκαλύψουν στην κοινωνία του σήμερα την «μεγάλη εικόνα».
Για τις νεότερες γενιές άλλωστε για τις οποίες ο πόλεμος, η Κατοχή, η καταπίεση, ο λοιμός, ο θάνατος, οι κακουχίες και ο εμφύλιος αλληλοσπαραγμός αποτελούν κεφάλαια σε ιστορικά εγχειρίδια ή προφορικές ιστορίες από αυτούς που τα έζησαν, ο κίνδυνος της λήθης παραμένει υπαρκτός.
Γιατί η Δημοκρατία μας μπορεί να έχει επιδείξει, παρά τις αντιξοότητες, παρά τις οικονομικές, πολιτικές και διεθνείς κρίσεις, αξιοθαύμαστη σταθερότητα. Αλλά οι «ρίζες του κακού» εξακολουθούν να καλλιεργούνται εκεί που οι ανισότητες, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η μισαλλοδοξία, η παραπληροφόρηση ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή.
Και εδώ βρίσκεται το χρέος για τις πολιτικές δυνάμεις αυτού του τόπου αλλά και για τον καθένα από εμάς ατομικά: να δείξουμε στην πράξη ότι για να προκόψει, για να ευημερήσει, για να αποτελέσει η χώρα μας μία κοινωνία ισότητας και δικαιοσύνης χρειάζεται περισσότερους «Γοργοπόταμους».
Χρειάζεται μια συνεννόηση για την πατρίδα. Σε αυτό το πνεύμα, ως μία στιγμή συνεννόησης, υπήρξε η στάση ενός γενναίου πολιτικού που πήγε κόντρα στην στάση του κόμματός του κατά τη συζήτηση του Ν. 1285 στην Βουλή το 1982, παρέμεινε στην αίθουσα της Ολομέλειας και υπερψήφισε το νομοσχέδιο παρότι η παράταξη στην οποία ανήκε αποχώρησε. Με ένα μικρό μέρος της ομιλίας του θα κλείσω την εισήγησή μου: Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό συμπύκνωμα του πραγματικού νοήματος της Επετείου που τιμούμε σήμερα:
(…)Υπάρχουν οι πονεμένοι, υπάρχουν οι πενθούντες, και δεν μπορούμε να τους πούμε να ξεχάσουν, είτε ανήκουν στη μία παράταξη είτε στην άλλη.
(…) αλλά μπορούμε εμείς όλοι να θέσουμε σε δεύτερη μοίρα αυτήν την κακή πλευρά της ιστορίας, αυτές τις ηθικές τραγωδίες, και να τοποθετήσουμε πάνω απ’ όλα την αναγνώριση των ηρωισμών και των αυτοθυσιών εκείνων, που σε οποιαδήποτε οργάνωση κι αν ανήκαν, ή και ως άτομα αν πολέμησαν, χαρακτήρισαν με τις θυσίες και τους ηρωισμούς τους την μεγάλη εκείνη περίοδο των ετών 1941-1944»
Παναγιώτης Κανελλόπουλος 1982.
Σας ευχαριστώ,
