Στα πλαίσια των ιστορικών μου αναζητήσεων, την τελευταία δεκαετία, επανειλημμένα έχω επισκεφθεί την Τουρκία.  Η καλή γνώση της τουρκικής γλώσσας υπήρξε το κλειδί με το οποίο άνοιξα πόρτες επαφής με ανθρώπους της παιδείας, της πολιτικής, της διοίκησης, των επιχειρήσεων, του λόγου, της αγοράς, κλπ.
Ταπεινός συνομιλητής των γειτόνων (στο Café ή στην ταβέρνα), κατά τις μακρόχρονες συνομιλίες μου, είχα τη δυνατότητα να σχηματίσω άποψη τόσο για την τουρκική κοινωνία, όσο και για το τουρκικό Κράτος.
Εξ άλλου, πέρα από το λόγο, η προσωπική μου επαφή με την Τουρκία, μου έδωσε τη δυνατότητα να ξεχωρίσω την παρατηρούμενη κατ’ έτος πολιτική, οικονομική, θρησκευτική και κοινωνική γενικότερα αλλαγή της χώρας.
Επειδή τις διακρατικές σχέσεις των γειτόνων τις επηρεάζει η διπλωματία των Λαών, θεωρώ ότι προϋπόθεση αυτής αποτελεί η γνώση του γείτονα.
Με βάση τις παραπάνω σκέψεις, επιχειρώ να δώσω μια εικόνα της σύγχρονης Τουρκίας και των πολιτών της, ελπίζοντας ότι αυτό θα βοηθήσει τους συμπατριώτες μου στο σχηματισμό καλύτερης εικόνας έναντι αυτού με τον οποίο καλείται από την ιστορία να δώσει λύσεις σε ζητήματα σχέσεων ειρήνης και καλής γειτονίας.
Δεν θα επιχειρήσω καμία ανάλυση δεδομένων.  Φαινόμενα μόνο θα παρουσιάσω, σχεδόν επιγραμματικά.  Στην κριτική ικανότητα του καθένα απόκειται ο σχηματισμός άποψης, με βάση την οποία θα χαράξει τη στάση του απέναντι στον Τούρκο και τη Χώρα του.
Τα φαινόμενα, όμως, αυτά δεν είναι μόνο θετικά.  Υπάρχουν και αρνητικά.
Στο σημερινό κείμενο θα αναφερθώ στα συν της Τουρκίας.  Σ’ αυτά που έχουν βελτιώσει σημαντικά την εικόνα της καθώς και των πολιτών της.
Στο επόμενο θα αναφερθώ σε όσα αμαυρώνουν την εικόνα της Χώρας και δυσκολεύουν την ζωή του Τούρκου πολίτη.

Α. ΤΑ ΣΥΝ
ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Σ’ ένα σύντομο κείμενο δεν μπορούν να γίνουν αναλύσεις, ερμηνείες και εξηγήσεις της κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής ή άλλης ζωής μιας χώρας.  Ούτε και είναι στις προθέσεις μου κάτι τέτοιο.
Ξηρά και λακωνικά θα αναφερθώ σε κάποιους τομείς της Χώρας, οι οποίοι με εντυπωσίασαν και παράλληλα (συγκριτικά με τη χώρα μου) με λύπησαν.
1. Οικονομικά. Δεν είναι τυχαίο που η Τουρκία είναι στο group των είκοσι (G 20), και ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της χώρας είναι 7%.
2. Βιομηχανία.  Σας συμβουλεύω να επισκεφθείτε βιομηχανικές περιοχές της Τουρκίας.  Η οργανωμένη βιομηχανική περιοχή του Ikitelli (εκατό μέτρα αριστερά από τα διόδια της Κωνσταντινούπολης), δεν έχει όμοιο της στην Ελλάδα.  Επίσης, χάνεσαι στην βιομηχανική περιοχή της Άγκυρας και μπροστά στη βιομηχανική περιοχή της Σαμψούντας η βιομηχανική περιοχή του Κιλκίς μοιάζει παιδική χαρά.
3. Δρόμοι. Με τους τεράστιους και σύγχρονους αυτοκινητόδρομους (αούτομπαν) η σύγχρονη Τουρκία μοιάζει ανταγωνιστική των Ευρωπαϊκών κρατών.  Άξονες αυτοκινητοδρόμων ενώνουν το Ριζαίο με την Σαμψούντα (παραθαλάσσιος δρόμος Εύξεινου Πόντου που ολοκληρώθηκε μέχρι την Μπάφρα), την Ανδριανούπολη με την Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα και Σαμψούντα, και την Άγκυρα με την  Σμύρνη (ολοκληρώνεται). Τις σημαντικότερες πόλεις της Ανατολικής Τουρκίας (Κουρδιστάν) τις συνδέουν διασταυρούμενοι αυτοκινητόδρομοι.
Και κάτι ακόμη.  Οι δημόσιες συγκοινωνίες διενεργούνται στην Τουρκία με διώροφα ολοκαίνουρια, πεντακάθαρα λεωφορεία, τα οποία για κάθε ταξιδιώτη ξεχωριστά παρέχουν ατομική τηλεόραση, ραδιόφωνο και ηλεκτρονικά παιχνίδια (τονίζω για κάθε επιβάτη).  Το λεωφορείο διαθέτει επίσης air condition, βιβλιοθήκη, και ανά διαστήματα σερβίρεται καφές, τσάι και σάντουιτς.  Υπάρχει, φυσικά, στο λεωφορείο βιολογική τουαλέτα, ενώ ο οδηγός και ο βοηθός του φορούν υποχρεωτικά στολή με λευκό υποκάμισο και γραβάτα.  Η ιδιωτικοποίηση των συγκοινωνιών δημιούργησε μεγάλες ταξιδιωτικές εταιρίες, όπου ο οξύτατος ανταγωνισμός επέφερε μείωση των κομίστρων και τα παραπάνω λαμπρά αποτελέσματα (Εταιρίες: METRO, VARAN, PAMUKKALE, κλπ).  Τα περίφημα Otogar σε κάθε πόλη (τερματικοί σταθμοί λεωφορειακών γραμμών) παρέχουν  όλες τις ταξιδιωτικές ανέσεις κι εξυπηρετήσεις (καταστήματα, πεντακάθαρα WC, café, κλπ).  Στους μεγάλους οδικούς άξονες, ανά 50 – 70 χλμ, τεράστιοι Σταθμοί Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών, οργανωμένοι από τις ταξιδιωτικές εταιρίες, με τα φοβερά εμπορικά τους κέντρα, ικανοποιούν όχι μόνο πρόσκαιρες ταξιδιωτικές απαιτήσεις, αλλά και πάγιες ανάγκες των διερχομένων. (Οδυνηρές οι συγκρίσεις με τέρμιναλ Κηφισού, κατάσταση ΚΤΕΛ και αυτοκινητόδρομο Ηγουμενίτσας – Κήπων, όπου σε δρόμο 780 χλμ δεν υπάρχει ούτε ένας Σ.Ε.Α!!).  Αλήθεια, τα περίφημα ΚΤΕΛ είναι κρατικά ή ιδιωτικά; Άραγε, ταξίδεψε κανένας εκ των υπαλλήλων των ΚΤΕΛ με τη METRO, τη VARAN ή ανάλογες Εταιρίες;
Συναφές προς τις συγκοινωνίες είναι και το εξαιρετικό σύστημα των Τούρκων να έχουν συγκεντρωμένα όλα τα συνεργεία αυτοκινήτων (τεχνικούς, μηχανικούς, λαμαρινάδες, φαναρτζήδες, ηλεκτρολόγους, κλπ) σε μια συγκεκριμένη περιοχή (ζώνη) εκτός πόλεως.  Με το σύστημα αυτό η πόλη γλιτώνει από τον βιολογικό και ηχητικό ρύπο και ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου βρίσκει μέσα στο χώρο αυτό τεχνικό κάθε ειδικότητας για το βλαβέν αυτοκίνητο του.
4. Παιδεία. Την ώρα που συνεχώς υποχωρούν τα πανεπιστήμια μας στην παγκόσμια εκπαιδευτική κλίμακα, στην Τουρκία δύο (2) αγγλόφωνα Πανεπιστήμια κατατάχθηκαν μεταξύ των καλύτερων είκοσι (20) του κόσμου.  Είναι τυχαίο; (που λέει και η γνωστή διαφήμιση)
Δεν γνωρίζω την ποιότητα της παιδείας, αλλά η περιήγηση μου στην Πανεπιστημιούπολη της 19ης Μαΐου στη Σαμψούντα από τον καθηγητή της νευροχειρουργικής Fahrettin _elik με άφησε άφωνο. Πανεπιστήμιο τελειώσαμε κι εμείς και κάποια πράγματα μπορούμε να τα ξεχωρίσουμε.
5. Κάρτα πολίτη. Με περισσή περηφάνια κρατάει ο κάθε Τούρκος στο χέρι του την κάρτα του πολίτη (Vastadas Karti) με την οποία έχει λύσει τις χρόνιες διαδικαστικές δυσκολίες με τις Τράπεζες, τις Εφορίες, τα Νοσοκομεία, την δημοτική και κρατική διοίκηση.
Στην Ελλάδα διάβασα χθες ότι η κάρτα του πολίτη θα ισχύσει από τα τέλη του 2011, αν βέβαια όλα πάνε κατ’ ευχή, γιατί υπάρχουν μερικοί Έλληνες αντίθετοι, που έχουν αναγάγει τη βλακεία σε ιδεολογία. (Τόση ανοησία πού τη βρίσκουν!;;  Θαρρείς κι αν το κράτος θέλει να παραβιάσει τα προσωπικά δεδομένα σου, χρειάζεται την κάρτα του πολίτη.)
6. Υγεία. Προεκλογικά είχα ακούσει στην Τ.V. τον Ταγίπ Ερντογάν να υπόσχεται στον Τουρκικό Λαό ότι η υγεία θα είναι δωρεάν και θα σταματήσουν τα βάσανα στα ράντζα των Νοσοκομείων.  Ήδη ο κάθε Τούρκος με μια κάρτα στην κωλότσεπή του, απολαμβάνει δωρεάν ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και νοσηλείας.  Το ιατροφαρμακευτικό σύστημα και τα κρεβάτια των νοσοκομείων παρακολουθούνται ηλεκτρονικά από τερματικό που υπάρχει στην Άγκυρα. (Για να ακριβολογούμε, υπάρχουν για τους πλούσιους ιδιαίτερες κλινικές με ανέσεις, και στο κρατικό σύστημα πέφτει και κανένα «φακελάκι», αλλά ο Mehmet δεν θα πεθάνει πια εγκαταλελειμμένος σπίτι του.  Θα βρεθεί νοσοκομείο και γι αυτόν, και μάλιστα  δ ω ρ ε ά ν)
7. Τράπεζες. Πλήρης ηλεκτρονικός εξοπλισμός και ασφάλεια των συναλλαγών.  Μετά την πτώχευση σωρείας Τραπεζών, το πεδίο ξεκαθάρισε και ήδη οι τράπεζες που απέμειναν είναι ισχυρές και αποτελούν σημαντικότατο πυλώνα στήριξης της Τουρκικής Οικονομίας.
8. Στρατός. Ο Ελληνικός Λαός, αν δεν γνωρίζει τίποτα για την Τουρκία, τουλάχιστον γνωρίζει ότι ο Στρατός στριμώχτηκε άγρια στην γωνία από την Εξουσία Ερτογάν.  Ο λόγος του στρατού, όχι μόνο δεν πέρασε στην εκλογή Γκιούλ ως Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας, όχι μόνο συρρικνώθηκαν οι εξουσίες του άλλοτε πανίσχυρου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (Milli Güvenlik Kurulu M.G.K), αλλά κάθε λίγο και λιγάκι συλλαμβάνονται και φυλακίζονται (ή αποστρατεύονται) ενεργοί στρατηγοί για υποθέσεις αντιδημοκρατικής συμπεριφοράς, όπως τα σχέδια «Βαρυοπούλα» και «Εργκενεκόν».
9. Εκδημοκρατισμός. Το σκληρό κράτος της ΜΙΤοκρατίας πέρασε ανεπιστρεπτί.  Όχι ότι σταμάτησαν οι παρακολουθήσεις, αλλά εκείνη η αυθαιρεσία του Τζανταρμά να σε συλλαμβάνει όποια ώρα θέλει, να σε ξεφτιλίζει, να σε χαστουκίζει και να σε οδηγεί στα κρατητήρια χωρίς λόγο, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.  Ο ίδιος ο Ερντογάν βίωσε αυτές τις καταστάσεις από το προηγούμενο καθεστώς και δείχνει ιδιαίτερη ευαισθησία στα ζητήματα αυτά.
10. Ελευθεροτυπία. Σήμερα εντυπωσιάζεσαι διαβάζοντας κείμενα στις εφημερίδες και στα περιοδικά κατά της εξουσίας, που άλλοτε ήτανε αδιανόητα για το σύστημα.  Βέβαια, δεν λείπουν οι μεγάλες κόντρες εξουσίας και τύπου (π.χ. Ερντογάν κατά Aydin Do_an, συγκρότημα Χουριέτ – Μιλλιέτ) αλλά συχνά συναντάς και την άγρια πολιτική κόντρα του Ahmet και του Recep στο καφενείο της γειτονιάς σε βάρος της τωρινής Κυβέρνησης και προσωπικά του Πρωθυπουργού.  Κι αυτό βέβαια προϋποθέτει Ελευθερία και Δημοκρατία.
Ο Λαός έχει αποκτήσει κριτική στάση απέναντι στους διοικούντες και δεν αποδέχεται πλέον το Οσμανικό δόγμα ότι «το δάχτυλο που κόβει το κράτος δεν πονάει».  Σήμερα οι Τούρκοι αναζητούν τον υπεύθυνο που έκοψε το δάχτυλο.
11.  Η φαινομένη κοινωνία. Μια περιήγηση σε όλη την παράκτια ζώνη της Τουρκίας (από Σμύρνη – Κωνσταντινούπολη μέχρι Τραπεζούντα και Ρίζαιο) δίνει την εικόνα στον περιηγητή ότι σε όλες τις μεγαλουπόλεις βιώνεται μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή ζωή.  Η εικόνα της αγοράς δεν διαφέρει από αυτήν της Ευρώπης.
Την διαφορά την κάνουν τα τζαμιά, αλλά αυτό δεν είναι στα μείον, αφού αποτελούν στοιχείο του πολιτισμού τους.
Ο Yusuf Ziya Yilmaz, Δήμαρχος της Σαμψούντας, τα τελευταία 5 χρόνια αναμόρφωσε τελείως την εικόνα της πόλης και την κατέστησε μια σύγχρονη Ευρωπαϊκή πόλη.  Φαντάζει απίστευτο, αλλά φαίνεται να υπάρχει σήμερα στην Τουρκία ένας αδιόρατος ανταγωνισμός μεταξύ των Δημάρχων για το ποιος θα καταστήσει την πόλη του πιο όμορφη, πιο άνετη και πιο λειτουργική.
Ενώ στην Ελλάδα τις Κυριακές οι εμπορικές αγορές είναι νεκρές, στην Τουρκία βρίσκονται στα φόρτε τους.  Στην Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη, Σαμψούντα, κλπ δεν μπορείς να κυκλοφορήσεις από την εμπορική κίνηση της Κυριακής.  (Στην Ελλάδα ο Νομάρχης Αττικής αποφάσισε να μείνουν ανοιχτά τα καταστήματα μόνο ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ - ενόψει των εορτών των Χριστουγέννων 2010 – και οι εργατοπατέρες, τα συνδικάτα και το……….Συμβούλιο της Επικρατείας κόντεψαν να τον φάνε! Και φυσικά ακύρωσαν την απόφαση του)
Η οικονομική, λοιπόν, ανάπτυξη της Τουρκίας έχει τους λόγους της και δεν είναι καθόλου τυχαία.
Ύστερα απ’ όλ’ αυτά, θα έλεγε κανείς ότι θαυμάζω την Τουρκία κι ότι αυτή αποτελεί για μένα πρότυπο κράτους.
Δεν είναι καθόλου έτσι τα πράγματα.  Θαυμάζω και εκτιμώ (και ζηλεύω) τα μεγάλα βήματα προόδου που – σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα- έκανε η Τουρκία στους παραπάνω τομείς.  Πολύ, όμως, απέχει αυτή η ανάπτυξη να αποτελεί για μένα κριτήριο επιλογής. Αν ήταν να επιλέξω θα κοίταζα αλλού.  Γιατί η Τουρκία της προόδου και της ανάπτυξης είναι συγχρόνως η Τουρκία των προβλημάτων και του σκότους.

(Στο επόμενο φύλλο τα μείον της Τουρκίας)