Το 46 π.Χ. η Θράκη γίνεται Ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα την Πέρινθο. Στα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας οι κάτοικοι της Θράκης γίνονται φιλόνομοι και φιλειρηνικοί με κύριες ασχολίες την γεωργία και την κτηνοτροφία. Η Θράκη αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς εξ αιτίας της βελτίωσης του οδικού δικτύου που συνέδεε την εποχή εκείνη τις μεγάλες πόλεις με την θάλασσα και την κεντρική Ευρώπη.Ο μεγαλύτερος δρόμος ήταν η Εγνατία οδός που ξεκινούσε από το Δυρράχιο και έφθανε στο Βυζάντιο. Η βελτίωση του οδικού δικτύου πέρα από την οικονομική ανάπτυξη που προσέφερε επιτάχυνε και τον ρυθμό του εξελληνισμού και ειδικότερα στην περιοχή της Βόρειας Θράκης.
Η γλωσσική πολιτική που ακολουθούσαν οι Ρωμαίοι και που την χαρακτήριζε η αναγνώριση της πολυγλωσσίας βοήθησε στην ολοκλήρωση του γλωσσικού εξελληνισμού και η Ελληνική γλώσσα να επικρατήσει έναντι της Λατινικής. Όλες σχεδόν οι επιγραφές από τα επίσημα κείμενα των Ρωμαίων ως τις απλές επιτύμβιες στήλες, που έχουν βρεθεί στο χώρο της Θράκης από το Αιγαίο ως το Δούναβη, είναι γραμμένες στην ελληνική γλώσσα. Σε όλες τις πόλεις της Θράκης, ακόμα και σε κείνες που ιδρύθηκαν από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, επικρατούσαν οι Θεσμοί, τα αξιώματα, τα ήθη και έθιμα, οι αγώνες και οι γιορτές των Ελλήνων.
Την εποχή αυτή γεννήθηκε ο Χριστός. Οι Θράκες ασπάστηκαν σύντομα το Χριστιανισμό και διώχτηκαν και μαρτύρησαν στη συνέχεια για την πίστη τους επί πολλά χρόνια.
Σταθμός στην ιστορία της Θράκης υπήρξε η εξάπλωση του Χριστιανισμού και η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330 μΧ από τον Μ. Κωνσταντίνο. Το κέντρο του Ελληνισμού από την νότια Ελλάδα μεταφέρθηκε στην Μακεδονία και τη Θράκη. Το νέο κράτος στηρίχθηκε στις δύο μεγάλες δυνάμεις. Τον Ελληνισμό και τον Χριστιανισμό και πολύ γρήγορα έχασε τη ρωμαϊκή του υπόσταση και μεταμορφώθηκε σε κράτος, στο οποίο επίσημη γλώσσα ήταν η ελληνική, επίσημη θρησκεία ήταν η χριστιανική και κυρίαρχη παιδεία η ελληνική. Τη δυναμική παρουσία του ελληνισμού διακήρυξε τον 3ο αι. μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ιουλιανός που είχε γεννηθεί στη Θράκη : “Όσοι κατοικούμε στη Θράκη και την Ιωνία είμαστε απόγονοι των Ελλήνων”
Οι αυτοκράτορες γεμίζουν την περιοχή με φρούρια και επανοχυρώνουν τις πόλεις.
Η Θράκη απετέλεσε για αιώνες την ασπίδα της Βασιλεύουσας, γι αυτό και γνώρισε πολυάριθμες επιδρομές και καταστροφές με αποτέλεσμα οι Θράκες να γνωρίσουν αληθινή γενοκτονία και να γευθούν την επίγεια κόλαση. Οι Θράκες είναι οι φύλακες, οι ακρίτες των βορειοδυτικών συνόρων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας για χίλια και πλέον έτη, όπως οι Καπαδόκες και οι Πόντιοι των ανατολικών.
Πρέπει κάποτε να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είμαστε απόγονοι μόνο των Αρχαίων Ελλήνων, αλλά και των κατοίκων μιας Αυτοκρατορίας που είχε πρωτεύουσα την Κωνσταντίνου Πόλιν, το τέως Βυζάντιον,
Κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους η Θράκη, αποτελούσε ξέχωρη διοικητική περιφέρεια, μία από τις dioceses Praefecti – Praetorio Orientis, που διμιουργήθηκαν την εποχή του Αρκαδίου (395-408) με σκοπό την πληρέστερη στρατιωτική και διοικητική οργάνωση του Ανατολικού Τμήματος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, και εμφανίζεται ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη. 49 πόλεις και 199 φρούρια αναφέρονται στην περιοχή της ευρύτερης Θράκης για την περίοδο από τον 4ο αιώνα ως τον 6ο αιώνα μ.Χ.
Στους μεσοβυζαντινούς χρόνους διαμοιράστηκε σε δύο στρατιωτικές μονάδες (θέματα), στο θέμα των Θρακησίων, που περιλάμβανε μικρό τμήμα της Θράκης γύρω από την Κωνσταντινούπολη και στο θέμα της Μακεδονίας, που περιλάμβανε τη Μακεδονία και το μεγαλύτερο τμήμα της Θράκης.
Οι βυζαντινές πόλεις της παράλιας Θράκης είναι ιδρυμένες σε θέσεις πόλεων της αρχαίας Θράκης και αποτελούν την ιστορική τους εξέλιξη.
Και στην πεδινή και στην ορεινή Θράκη σώζονται ακροπόλεις πόλεων, μικρά και μεγάλα φρούρια, ατείχιστοι οικισμοί και μοναστικά συγκροτήματα. Κέντρο της εκτεταμένης αυτής περιοχής μπορούν να θεωρηθούν η Ξάνθεια (σημερινή Ξάνθη) και η Γρατσιανού (σημερινή Γρατινή Ροδόπης), ενώ σημαντικό θρησκευτικό και μοναστικό κέντρο το Παπίκιον όρος.
Η γειτνίαση της Θράκης με την Κωνσταντινούπολη, αντανακλάται και στα μνημεία της, όπως ο ναός της Παναγίας Κοσμοσώτειρας στις Φέρρες, ίδρυμα του Ισαακίου Κομνηνού και το κάστρο του Πυθίου, το κάστρο του Διδυμοτείχου και άλλα..
Αρκετοί αυτοκράτορες του Βυζαντίου είναι Θρακιώτες:
Μέγας Κωνσταντίνος (306-337) από τη Ναϊσό της Θράκης- σημερινή Νίσσα της Σερβίας.
το 313 ο Χριστιανισμός γίνεται νόμιμη Θρησκεία με το διάταγμα του Μεδιολάνου = Μιλάνου, (ενώ επίσημη του Βυζαντίου έγινε το 380 με το διάταγμα της Θεσσαλονίκης), αναδιοργανώθηκε με τις μεταρρυθμίσεις του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Για λόγους πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς μετέφερε την πρωτεύουσα στο Βυζάντιο. Το 8-11-324 θεμελιώνεται η Κωνσταντινούπολη και εγκαινιάζεται το 330 στις 11 Μαΐου.
Ιουλιανός ο παραβάτης 361-363 (Θράκας)
Λέων Α ο Θράξ (457-474) στέφθηκε αυτοκράτορας από τον πατριάρχη. Στα χρόνια του έγινε η εκστρατεία κατά των Βανδάλων με επικεφαλής το Βασιλίσκο, η οποία κατέληξε σε καταστροφή.
Ιουστινιανός Α 518-565: Γεννήθηκε στην περιοχή της πόλης Σκούποι ή Σκόποι (τα σημερινά Σκόπια) όπου κατοικούσαν Θρακοδαρδανοί –ΘρακοΠαίονες και Ιλλυριοί. Αγράμματος αλλά καλός στρατιώτης, εργατικός και ικανός να επιλέγει κατάλληλους συνεργάτες.
Το 532 κατά τη «Στάση του Νίκα» , η πρωτεύουσα παραδόθηκε στις φλόγες. Ένας ανιψιός του Αναστασίου Α’ αναγορεύθηκε αυτοκράτορας αλλά το θάρρος της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, η αποφασιστικότητα του Βελισαρίου και η δεξιότητα του Ναρσή (Στρατηγοί του), έσωσαν το θρόνο αλλά με αποτρόπαια σφαγή, που στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες λαού.
Κατανίκησε τους Βανδάλους της Αφρικής (533), τους Οστρογότθους της Ιταλίας (535-553) και κατέλαβε τμήματα της Ισπανίας.
Ανέπτυξε το εμπόριο, τη βιομηχανία, και την παραγωγή μεταξιού, κατασκεύασε πολυάριθμα κτίσματα, εκχριστιάνισε πολλούς από τους γύρω λαούς, έκλεισε την τελευταία φιλοσοφική σχολή της Αθήνας (529), οργάνωσε την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη (553), φρόντισε για τη διοίκηση και τη νομοθεσία.
Ο Βασίλειος Α (867-886) και οι διάδοχοι του ήταν Θράκες. Ονομάστηκε Μακεδόνας διότι η Ανατολική Θράκη στην η οποία γεννήθηκε διοικητικά υπαγόταν στη Μακεδονία η οποία ήταν πασίγνωστη από την ένδοξη εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Νίκησε τους Σαρακηνούς, αποκατάστησε φιλικές σχέσεις με τη Δύση και παρουσίασε νέα νομοθεσία.
Ιωάννης Γ Δούκας Βατάτζης (1222-1254)
Μαρκιανός (450-457) με τη γυναίκα του Πουλχερία συγκάλεσαν την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Χαλκηδόνα το 451 (Στις οικουμενικές συνόδους 325 Νίκαια,381 Κωνσταντινούπολη, 431 Έφεσος και 451 Χαλκηδόνα διατυπώθηκε το σύμβολο της πίστης και καθορίστηκε η ορθόδοξη διδασκαλία).
Πηγές, βοηθήματα:
1. Αλησμόνητες πατρίδες (αρχεία Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης).
2. Η Θράκη κατά την Βυζαντινή περίοδο: Σταυρούλας Δαδάκη Δ/ντριας 12ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
3. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού - Εταιρεία Θρακικών Μελετών. Παπαχριστοδούλου Πολύδωρος, 1886-1967.
Στο επόμενο: η Θράκη στους ύστερους βυζαντινούς χρόνους μέχρι την Άλωση της Πόλης.