Κατά την έναρξη της επανάστασης στο Μωριά οι τούρκοι με αρχηγό τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β κήρυξαν! ιερό πόλεμο κατά των Ελλήνων και η Θράκη μια και βρισκόταν στο κατώφλι της Κωνσταντινούπολης πρώτη πλήρωσε και πάλι με αποκεφαλισμούς και απαγχονισμούς. συλλήψεις, φωτιές, αρπαγές.
Στην Αδριανούπολη, τις Σαράντα Εκκλησιές, τη Βάρνα, την Αγχίαλο, στη Ραιδεστό στα Γανόχωρα. Η επανάσταση στη Θράκη δεν στεριώνει. Οι Θρακιώτες όμως δεν το βάζουν κάτω. Συμμετέχουν ποικιλοτρόπως.
Αυτοί που κατατάχθηκαν στον τακτικό στρατιωτικό σώμα, με αρχηγό τον Δημήτριο Υψηλάντη, και αποτέλεσαν τον πυρήνα του πρώτου τακτικού Ελληνικού στρατού, δεν διακρίθηκαν μόνο για την βαθιά συναίσθηση του καθήκοντος προς την υποδουλωμένη Ελλάδα αλλά διακρίθηκαν και για το ήθος , την πειθαρχία και την εν γένει υποδειγματική συμπεριφορά.
Ο Χρήστος Βυζάντιος, ιστορικός και αξιωματικός του πρώτου αυτού Ελληνικού στρατού, γράφει μεταξύ άλλων: «Ούτοι ( αυτοί που αποτελούσαν τον τακτικό στρατό) κατήγοντο ως επί το πλείστον εκ των κατεστραμμένων υπό των Τούρκων επαρχιών και πόλεων της Θράκης, Μακεδονίας και της Μικράς Ασίας, των παρ αυταίς νήσων και λοιπών μερών, προ πάντων δε εκ νέων καλώς ανατεθραμμένων και τίνων ευπαιδεύτων, εχόντων καθαρόν αίσθημα πατριωτισμού...»
Στη Θράκη υπήρχαν πλεονεκτήματα όσον αφορά την υψηλή φυλετική και θρησκευτική συγκρότηση των Ελλήνων της Θράκης για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε έντονη επαναστατική ατμόσφαιρα στην περιοχή αυτή, εν τούτοις ένοπλοι εξεγέρσεις ήταν δύσκολο να ευδοκιμήσουν επί μακρόν χρόνο γιατί οι δυσμενείς παράγοντες ήταν ασυγκρίτως περισσότεροι, και εξηγούμαι.
Η Θράκη κατελάμβανε την γύρω από την Κωνσταντινούπολη Περιοχή και ως εκ τούτου ευρίσκονταν  υπό τα βλέμματα της Τουρκικής Κυβέρνησης και μπορούσε να ελεγχθεί ευχερώς.
Στην περιοχή οι Τούρκοι διατηρούσαν μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις για λόγους πολιτικούς και στρατιωτικούς όπως ο έλεγχος των σκλαβωμένων και μη βαλκανικών κρατών, αλλά και η Ρωσία.
Ένα άλλος λόγος ήταν η δημογραφική πολιτική που ακολουθήθηκε για την εθνολογική μεταβολή του χαρακτήρα της Θράκης.
Ένας επιπλέον λόγος ήταν η φύση και η διαμόρφωση του εδάφους της Θράκης η ομαλή διαμόρφωση του οποίου δεν ευνοούσε την ανάπτυξη και τη διάδοση του «κλεφτοπολέμου», αφού δεν προσέφερε κατάλληλα και απρόσιτα κρησφύγετα όπως άλλες περιοχές της υπόδουλης τότε Ελλάδας.
Παρ’ όλο λοιπόν των δυσμενών συνθηκών που υπήρχαν τα επαναστατικά κινήματα στη Θράκη διαδέχονται το ένα μετά το άλλο.
Από τα διασωθέντα ελάχιστα και ελλιπή στοιχεία μπορούμε να αναφέρουμε μερικά από τις εξεγέρσεις κατά την έναρξη της Επανάστασης του 1821.
Στη Σωζόπολη, στις 17 Απριλίου 1821 ο Μητροπολίτης Παίσιος Πρικαίος κήρυξε ένοπλη εξέγερση του Ελληνισμού της περιοχής, κάτω από την αυστηρή επαγρύπνηση των Τουρκικών αρχών και τη γενική κινητοποίηση των Οθωμανικών δυνάμεων δίνοντας τη μάχη για ζωή και θάνατο. Στις 25 Απριλίου η Σωζόπολη έπεσε. Οι πρόκριτοι και ο Μητροπολίτης κρεμάστηκαν στην πλατεία. Μετά την κατάπνιξη τον κινήματος, όσοι γλίτωσαν, κατέβηκαν στη Νότια Ελλάδα για να συνεχίσουν τον Αγώνα.
Στην Καλλίπολη. Η κυριότερη πληροφορία για την εξέγερση αυτή προέρχεται από Τουρκικές πηγές, συγκεκριμένα από ένα έγγραφο του Μπαϊράμ Πασά προς τον Καδή (ιεροδικαστή) της Βέροιας, στο οποίο μεταξύ άλλων, αναφέρονται: "... αναχώρησα εκ Μικράς Ασίας μετά πολλών στρατευμάτων, κατευθυνόμενος εις Λάρισαν και εκείθεν εις Πελοποννήσον, εως είναι δε γνωστόν, διεπεραιώθην δια του περάσματος του Τσαρδάκ εις Ρούμελην. Επειδή όμως οι ραγιάδες των πέριξ του κόλπου του Σάρρου έδει να επαναφέρθουν εις την τάξιν, κατ' ανάγκην εχρονοτρϊβησα επί αρκετάς ημέρας εκεί."Τα χωριά του κόλπου του Σάρρου που ξεσηκώθηκαν ήταν: Πλαγιάρι, Εξαμίλλι, Νεοχώρι, Μεγαρίσι , Καρατσαλή, Καρατζά-Χαλήλ, Σαζλή-Ντερέ, ΑλτίνΤας, Κεσσάνη, Μάλγαρα και Χαριούπολη.Από το προηγούμενο έγγραφο αναλογίζεται κανείς πόσα χωριά ρημάχτηκαν και με πόσες δυσίες Θρακών πληρύθηκε η καθυστέρηση της διάβασης τον Μπαϊράμ Πασά προς τη Νότια Ελλάδα.
Σαλτικιοι (Λάβαρα Έβρου ) Τριακόσιοι περίπου κάτοικοι και μια Ελληνική ομάδα αιφνιδίασαν και διέλυσαν Τουρκική στρατιωτική μονάδα, το βράδυ, την ώρα που ξεκουραζόταν στη θέση " Κούρί ".    Στη θέση " Κουρί " μέχρι πριν λίγα χρόνια βρίσκονταν κομμάτια από σπαθιά και " καριοφύλλια " του '21, καθώς και σκελετοί Τούρκων. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης οι κάτοικοι των Λαβάρων ανέγειραν εκκλησία που αποπερατώθηκε το 1834 και φέρει το όνομα του Αγίου Αθανασίου, που τη μέρα της γιορτής τον, 2 Μαΐου 1821, έγινε η μάχη. Αναφέρεται ότι στη μάχη χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο της εξέγερσης, γαλανή σημαία με μαύρο σταυρό στη μέση. Στο γεγονός αυτό οφείλεται το σημερινό όνομα τον χωριού. Λάβαρα.

Η Σαμοθράκη είχε μυηθεί και αυτή στη Φιλική Εταιρία και παρά τις δυσμενείς συνθήκες απομονωμένου νησιού, οι Σαμοθρακίτες μπήκαν στον ιερό αγώνα. Τον πολυάριθμο τουρκικό στρατό που αποβιβάστηκε στο νησί, δεν μπόρεσαν να τον σταματήσουν με τα λιγοστά όπλα και πολεμοφόδια που διέθεταν οι κάτοικοι παρά την πολύωρη και πεισματώδη μάχη. Οι Τούρκοι λεηλάτησαν σπίτια και εκκλησίες. Από τους βανδαλισμούς έμεινε ένα σκισμένο Ιερό Ευαγγέλιο που βρίσκεται στο Εθνολογικό μουσείο με την επιγραφή  «Ιερό Ευαγγέλιο της νήσου Σαμοθράκης, σχισθέν δια τουρκικού ξίφους κατά την Επανάσταση του 1821» Τους κατοίκους που κρύφτηκαν στα δάση, τους έφεραν με δόλο, ότι θα τους έδιναν αμνηστία. Την 1η Σεπτεμβρίου τους συγκέντρωσαν στην πλατεία και τους άρρενες, περίπου 700 τους κατέσφαξαν αφήνοντας τα κεφάλια τους να κυλούν στον κατηφορικό δρόμο στη θέση «Εφκάς» τα δε γυναικόπαιδα τα πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα ενώ άλλους τους κρέμασαν από τα ξάρτια των καραβιών του Καρά Αλή. Τους είδε στην Κωνσταντινούπολη ο Άγγλος πρέσβης και ιερωμένος WALSH, όταν έφτασε εκεί ο στόλος: "...ενώ κοπάδια γλάροι πετούσαν γύρω από τα πτώματα κρώζωντας... που από την αποσύνθεση έπεφταν στη θάλασσα κι εκεί έπλεαν ολόκληρο μήνα...." Μεταξύ άλλων είναι και οι πέντε Νεομάρτυρες της Σαμοθράκης, Γεώργιος, Εμμανουήλ, Θεόδωρος, Γεώργιος, και Μιχαήλ που βασανίστηκαν ανελέητα για του Χριστού την Πίστη την Αγία.
Ο Μητροπολίτης Μαρώνειας Κωνσταντίνος, ακολουθούμενος από αρκετούς Θράκες πολεμιστές από τη Μαρώνεια και τη Μάκρη, έφτασε στο Άγιο Όρος και ευλόγησε τα όπλα της επανάστασης που κήρυξε  ο Σερραίος Εμμανουήλ Παπάς το Μάιο του 1821 στις Καρυές του Αγίου  ΄Ορους.
Αξιοσημείωτη είναι επίσης η τολμηρή ενέργεια Θρακών και Μακεδόνων που το 1828 απελευθέρωσαν τη Θάσο.
Πολλοί ήταν οι Θράκες που έζησαν και έδρασαν στη Νότια Ελλάδα, όπως μαρτυρούν πολλά έγγραφα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι 600 περίπου κάτοικοι από την Αίνο, τη Μάκρη και τη Μαρώνεια, εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και έπλεαν στο Αιγαίο προσφέροντας τη ζωή τους στον Αγώνα.

Πηγές, βοηθήματα:
1.Αλησμόνητες πατρίδες (αρχεία Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης).
2. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού - Εταιρεία Θρακικών Μελετών.  Παπαχριστοδούλου Πολύδωρος, 1886-1967.
3. Οι Θρακιώτες το 1821: Ελευθερίου Θ. Χατζόπουλου Α΄Αντ/δρου Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων

Στο επόμενο:Ένοπλη δράση των Θρακών 1829-1920.