Βρίσκοντας το λήμμα για το κατεχόμενο από τους Τούκους εισβολείς χωριό μας Λιμνιά στη
βικιπαίδεια, αντίκρυσα κατάματα, απότομα και φρικτά το σχετικό τουρκικό τοπωνύμιο που ούτε να το
γράψω μπορώ μα ούτε και να το προφέρω. (Τοπωνύμια στην τουρκική έχουν δοθεί σε όλα τα κατεχόμενα
χωριά μας, μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Για αιώνες τα τοπωνύμια στην Κύπρο δεν είχαν αλλάξει,
παρά τους πολλούς κατακτητές που πέρασαν από το νησί, Πτολεμαίους, Φράγκους, Ενετούς,
Οθωμανούς, Βρετανούς... για πρώτη φορά στην κυπριακή ιστορία γίνεται αυτό).
Τις μέρες εκείνες διάβαζα το βιβλίο του Νίκου Κωνσταντινίδη "Δακρυσμένα Χώματα", που κυκλοφόρησε
πρόσφατα από τις εκδόσεις Αφοι Κυριακίδη. Η κοινή μοίρα του ελληνισμού των ακριτικών περιοχών, του
ελληνισμού που για αιώνες ριζώνει, ανθίζει, βγάζει τον καλύτερο, τον πιο ζωντανό και τον πιο γνήσιο
καρπό του, μα αναγκάζεται βίαια να ξεριζωθεί και να ζήσει μακριά από τ' αγαπημένα χώματα, εμφανίστηκε
ξανά μπροστά μου τις γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων. Ποιος θ' αποζημιώσει τον πρόσφυγα και τον
απόγονό του για την πίκρα, το δάκρυ, το αίμα; Η μνήμη δεν αραιώνεται με τον χρόνο μα συμπυκνώνεται
ακόμα περισσότερο, σε περιβάλλει και σε καταπίνει. Η μνήμη δεν είναι μόνο εγκεφαλική είναι και κυτταρική,
όσα κλονίζουν τον άνθρωπο περνούν στα κύτταρα των παιδιών του. Αυτά που γράφει ο Κωνσταντινίδης με
λόγο ρέοντα, άκρως ελκυστικό και με μέγιστη πνευματική διαύγεια, βασισμένη σε έγκυρη και αντικειμενική
έρευνα στα γεγονότα της σφαγής και του διωγμού των ελλήνων του Πόντου, συγκλονίζουν. Εμένα ως
απόγονο κυπρίων προσφύγων με ταράζουν και με φοβίζουν για το μέλλον του δικού μου τόπου αφού μέχρι
σήμερα η ανασφάλεια επικρέμμεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω απ' τις ζωές μας.
Ένα κοινό σημείο αναφοράς Κύπρου και Πόντου, είναι η μεταφορά των αιχμαλώτων κυπρίων κατά την
τουρκική εισβολή στη Μικρά Ασία, στα Άδανα και στην Αμάσεια. Εκεί, όπου βασανίστηκαν και άφησαν την
τελευταία τους πνοή μικρασιάτες και πόντιοι, η μοίρα το έφερε μερικές δεκαετίες μετά, να μαρτυρήσουν κι οι
δικοί μας αιχμάλωτοι. Ο ίδιος πόνος, τα ίδια βάσανα, η ίδια πίκρα. Όσοι επέστρεψαν δεν είχαν λόγια να
μιλήσουν για την τύχη των υπολοίπων...
Το βιβλίο, εκτός από πολύτιμο πόνημα για τους νέους που δεν άκουσαν τους ίδιους τους πατεράδες ή τους
παππούδες τους να τους διηγούνται τα δεινά, εκτός από αξιόπιστο και ακριβές ντοκουμέντο των θλιβερών
γεγονότων, αποτελεί ένα μνημόσυνο για όλους εκείνους που βασανίστηκαν και έσβησαν στις κακοτράχαλες
πλαγιές του Πόντου κατά τη μακρόσυρτη πορεία του φευγιού, αλλά και αυτούς που κατάφεραν να φτάσουν
στην Ελλάδα, να περάσουν από τα λοιμοκαθαρτήρια και κυριολεκτικά με τα δυο τους χέρια , να κτίσουν μια
νέα ζωή ποτισμένη όμως με πικρές αναμνήσεις από το δικό τους υφάδι της μνήμης. " Άνθρωποι διπλής
και τριπλής προσφυγιάς μαχητικοί κι ανθεκτικοί σφυρηλατήθηκαν στο αμόνι του πόνου. Ξεχέρσωσαν με το
υνί τη γη να την κάνουν γόνιμη για να καρπίσει και να τους δώσει τροφή. Διδάχθηκαν ότι η μεγαλύτερη
δύναμη του ανθρώπου είναι η ψυχή και ο πιο δυνατός του μυς είναι η καρδιά, που αντέχει στων καιρών τα
χτυπήματα. Κοπίασαν για τα πιο αυτονόητα, γιατί ξεκίνησαν τη ζωή από το μηδέν. Αρνήθηκαν τη μοίρα
τους και πάλεψαν να την αλλάξουν" , γράφει ο Νίκος Κωνσταντινίδης.
Με τη χρήση του μυθιστορηματικού τύπου λογοτεχνικής γραφής, το βιβλίο εμπεριέχει λεπτομερείς
πληροφορίες για το τι προηγήθηκε ιστορικά, πώς έφυγαν και τι συνάντησαν οι εκτοπισθέντες από τον
Πόντο στην Ελλάδα "από τη φυγή ως τη θανή". Αναφέρονται μέχρι και ονομασίες των καραβιών της φυγής
και αριθμοί των προσφύγων σε κάθε καράβι. Μέσα από το βιβλίο αναδεικνύεται και ο μοναδικός
πολιτισμικός πλούτος του Πόντου, οι μουσικοί κι η μουσική του, οι αξίες, τα ήθη, τα έθιμα, τα εδέσματα η
άϋλη και υλική πολιτιστική κληρονομιά που δεν χάθηκε αλλά διατηρήθηκε και άνθισε ξανά, χάρη στο
μεράκι, την επιμονή των εκτοπισθέντων μα πιο πολύ χάρη στην αγάπη τους για την αλησμόνητη πατρίδα.
"Το πιο γερό , το πιο ανθεκτικό θεμέλιο στη ζωή είναι η αγάπη. Δεν κόβεται, δεν καίγεται και δεν λιώνει,
όπως κάθε σπουδαία ιδέα", αναφέρει ο συγγραφέας σε μια από τις τελευταίες σελίδες του μυθιστορήματος.
Αξίες όπως η φιλία, η αλληλεγγύη, η δοτικότητα και η συμπαράσταση τονίζονται επανειλημμένα στο
κείμενο ενώ η φιλοσοφική προσέγγιση του γράφοντος το καθιστά ακόμα πιο ενδιαφέρον κι ελκυστικό. "Ό,τι
κρατάμε για τον εαυτό μας πεθαίνει μαζί μας. Μόνο αυτό που προσφέρουμε στους άλλους ζει και μετά από
εμάς" λέει η μάνα Όλγα στα παιδιά της.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στη λογοτεχνική αξία του κειμένου. Η γλώσσα ξεδιπλώνεται
πλούσια, με τη δεξιότητα της ακριβούς και βαθιάς έκφρασης των νοημάτων που επιθυμεί να μεταφέρει ο
συγγραφέας, δίνοντάς μας ένα διαμάντι που σελίδα τη σελίδα λάμπει ακόμα εντονότερα. Άριστα δομημένο
το βιβλίο κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο, από την αρχή μέχρι το τέλος.
Μακάρι όλοι οι γόνοι των προσφύγων να στέκονται στο ύψος αυτού του ανθρώπου, βράχοι απέναντι σε
κάθε απόπειρα λήθης που σημαίνει ιεροσυλία και να σέβονται την πολιτισμική τους ταυτότητα αλλά και την
πολιτιστική τους κληρονομιά με τον τρόπο που ο Νίκος Κωνσταντινίδης μας δείχνει.