Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται τα έργα ανάδειξης του Ναού της Παναγίας Αχειροποιήτου, τα οποία εκτελούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού, μέσω της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.
Το έργο προβλέπει τη βελτίωση της προσβασιμότητας, τη διαμόρφωση του άμεσου περιβάλλοντος χώρου, την αποκατάσταση του λιθόκτιστου περιβόλου και την αντικατάσταση του μεγαλύτερου μέρους των κιγκλιδωμάτων του, προκειμένου να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη θέαση του μνημείου. Το έργο, προϋπολογισμού 500.000 ευρώ, χρηματοδοτείται από το Υπουργείο Πολιτισμού με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
«Στόχος είναι στις αρχές του 2026, το μνημείο να αποδοθεί στους Θεσσαλονικείς και τους επισκέπτες της πόλης, αναδεδειγμένο και απολύτως προβεβλημένο», δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Ο Ναός της Παναγίας Αχειροποιήτου οφείλει το όνομά της στην εικόνα της Θεοτόκου Δεομένης, που σύμφωνα με την παράδοση, δεν είχε ζωγραφιστεί από ανθρώπινο χέρι. Αποτελεί εξαίσιο αρχιτεκτόνημα του τέλους του 5ου αιώνα και είναι ένα από τα κύρια μνημεία βυζαντινής τέχνης στη Θεσσαλονίκη. Τα ψηφιδωτά, ο διάκοσμος και οι φορητές εικόνες της συγκροτούν θησαυροφυλάκιο βυζαντινής τέχνης. Το 1988, η UNESCO συμπεριέλαβε στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία της πόλης, ανάμεσά τους και τον Ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου.
Η Αχειροποίητος, στη σημερινή της μορφή, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα πρωτοβυζαντινής ξυλόστεγης βασιλικής, ελληνιστικού τύπου, με νάρθηκα και υπερώα. Με βάση νεότερες έρευνες, η Αχειροποίητος ανεγέρθηκε χωρίς υπερώα στα τέλη του 5ου ή στις αρχές του 6ου αιώνα. Τα υπερώα και εκτεταμένα προσκτίσματα προστέθηκαν στο κτήριο στα μέσα του 7ου αιώνα, ενώ εκτεταμένες επεμβάσεις στην ανωδομή επαναλήφθηκαν στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα. Τον πρώιμο 13ο αιώνα προστέθηκε στο νότιο κλίτος μνημειακή τοιχογραφία των Τεσσαράκοντα Μαρτύρων.
Ο Ναός καταλαμβάνει ένα οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο της πόλης, ενώ ο περιβάλλων χώρος του Ναού οριοθετείται από λιθόκτιστο περίβολο. Αυτός ο περίβολος κατασκευάστηκε κατά το διάστημα του μεσοπολέμου (1920-1940) και επισκευάστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πεσσίσκοι που χρονολογούνται στη β΄ φάση επισκευής και συμπλήρωσης του περιβόλου, χαρακτηρίζονται από τοπική αποδιοργάνωση της δομής τους.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ