Δεν υστέρησε ηθική και υλική στήριξη των κατοίκων της περιοχής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η λειτουργία Φιλεκπαιδευτικών Αδελφοτήτων από το 1874 στη Γουμένισσα και τη Γρίβα και η δημιουργία μεγάλων σχολικών μονάδων στις κοινότητες αυτές, παρόμοιες των οποίων τότε υπήρχαν σε λίγες πόλεις και κωμοπόλεις της Μακεδονίας.
Στους άλλους οικισμούς της ίδιας επαρχίας οι σχετικές προσπάθειες απέδωσαν καρπούς. Τη δεκαετία του 1880 σχεδόν σε όλα τα χωριά λειτουργούσαν ελληνικά σχολεία. Οι εκπαιδευτικοί που εργάστηκαν μέχρι την απελευθέρωση του 1912 ήταν πολλοί. Μερικοί θυσιάστηκαν κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, η προσφορά δε όλων των εκπαιδευτικών ήταν σημαντική για την ελληνική εθνική υπόθεση.
Μετά την απελευθέρωση το 1912, το 1913, ιδρύθηκε Γραφείο Εκπαίδευσης Γουμενίσσης. Αυτό το 1925 συγχωνεύθηκε στο Γραφείο Εκπαίδευσης Γιαννιτσών και επανιδρύθηκε το 1940 ως Επιθεώρησις Πρωτοβαθμίου Εκπαιδεύσεως Παιονίας με έδρα και πάλι τη Γουμένισσα.
Οι εκπαιδευτικοί της επαρχίας Γουμενίσσης που από το 1925 είναι γνωστή με το όνομα Παιονία, οργανώθηκαν αρχικά στον Παμμακεδονικό Σύνδεσμο Ελλήνων Διδασκάλων που ιδρύθηκε το 1914 στη Θεσσαλονίκη.
Η Εκπαιδευτική Περιφέρεια Παιονίας με έδρα τη Γουμένισσα, αλλά και με άλλες επωνυμίες κατά καιρούς, λειτούργησε μέχρι το 2011, οπότε καταργήθηκε. Πέρασε στην ιστορία. Έμεινε και λειτουργεί ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Παιονίας, ο οποίος και μετά τη συμπλήρωση ιστορίας εκατό χρόνων συνεχίζει το έργο του.
β. Ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών ΠΕ Παιονίας
Το 1920 οι δάσκαλοι της Γουμένισσας και των περιχώρων της αποφάσισαν να ιδρύσουν δικό τους σωματείο. Στις 9 Μαΐου του ίδιου έτους συγκεντρώθηκαν για τον σκοπό αυτόν στην αίθουσα εκδηλώσεων του ιστορικού διδακτηρίου Γουμένισσας μετά από πρόσκληση που υπέγραφαν οι συνάδελφοί τους Κ. Παπαδημητρίου και Ι Ταλαγάνης. Εισήγηση για την αναγκαιότητα ίδρυσης του σωματείου, τους σκοπούς του και ό,τι σχετικό προβλέπονταν από τον Νόμο έκανε ο Κ. Παπαδημητρίου παρουσιάζοντας και σχέδιο καταστατικού. Ακολούθησε συζήτηση και ψηφοφορία, στην οποία συμμετείχαν δεκαεννέα δάσκαλοι και νηπιαγωγοί της περιοχής. Εξέλεξαν προσωρινή διοικούσα επιτροπή που αποτελούνταν από τους : Κ. Παπαδημητρίου, Ι. Ταλαγάνη, Αλ. Σάββα, Ζ. Βαφοπούλου, Μ. Μύρτσου. Συντάχθηκε σχετικό πρακτικό με αα πρωτοκόλλου 1 και ημερομηνία 9 Μαΐου 1920.
Οι εκπαιδευτικοί που προαναφέρθηκαν υπηρετούσαν στα σχολεία της Γουμένισσας. Πληροφορίες και ενδιαφέροντα στοιχεία έχουμε για τη ζωή και τη δράση των τριών. Του Ιωάννη Ταλαγάνη, της Ζωής Βαφοπούλου, και του Αλέξανδρο Σάββα και είναι πολύ ενδιαφέροντα, διότι είχαν σχέση με την κοινωνική και πνευματική προσφορά τους.
Αντίγραφα του πρακτικού της γενικής συνελεύσεως, του καταστατικού, κατάλογος όσων συμμετείχαν, όπως και της προσωρινής διοίκησης και αίτηση με ημερομηνία 12 Μαΐου 1920 υποβλήθηκαν στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης. “Το καταστατικόν του εν Γουμενίσση Διδασκαλικού Συλλόγου”, χειρόγραφο καλλιγραφημένο κείμενο, αποτελούνταν από δεκαεπτά σύντομα μα περιεκτικά σε νοήματα άρθρα. Στο πρώτο αναφέρονταν η επωνυμία και η έδρα του Συλλόγου. Στο δεύτερο ο σκοπός του “…. βελτίωσις της θέσεως των λειτουργών της εκπαιδεύσεως εν τη Πολιτεία και κοινωνία δια της εισηγήσεως των καταλλήλων προς τούτο νομοθετημάτων κι αμοιβαία αγωγή αυτών και παν ότι αποβλέπει εις την πρόοδο της εκπαιδεύσεως και των λειτουργών αυτής”. Ο σκοπός θα επιτυγχάνονταν με δημοσιεύματα σε εφημερίδες, ψηφίσματα, συνεργασία με άλλους συλλόγους και με κάθε άλλο μέσον, “ … όπερ ήθελεν θεωρηθή χρήσιμον προς τον σκοπόν αυτόν” (αρθ. 3).
Μέλη εγγράφονταν οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί της επαρχίας Γουμενίσσης έχοντας την υποχρέωση να καταβάλλουν ετήσια συνδρομή δέκα δραχμών (άρθ. 4). Το διοικητικό συμβούλιο ήταν πενταμελές (πρόεδρος, αντιπρόεδρος, γραμματέας, ταμίας, μέλος), συγκροτούμενο υποχρεωτικά από τρεις άνδρες, δύο γυναίκες και αναπληρωματικά μέλη προερχόμενα από ενιαίο ψηφοδέλτιο που καταρτίζονταν πριν τις εκλογές. Οι υπηρετούντες μακριά από την έδρα του Συλλόγου μπορούσαν να ψηφίσουν ταχυδρομικά. Σύντομα και με σαφήνεια ορίζονταν τα καθήκοντα των μελών του ΔΣ και είναι εντυπωσιακή η πρόβλεψη: Να πραγματοποιούνται τρεις γενικές συνελεύσεις κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους και μάλιστα κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων, του Πάσχα και του θέρους.
Η λογοδοσία του ΔΣ πραγματοποιούνταν την πρώτη Κυριακή εκάστου Ιανουαρίου στην πρώτη ΓΣ. Σε περίπτωση διάλυσης του Συλλόγου τα περιουσιακά του στοιχεία θα περιέρχονταν σε ένα από τα σχολεία της επαρχίας Γουμενίσσης.
Τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου, όπως προαναφέρθηκε, ήταν δεκαεννέα: Δέκα δημοδιδάσκαλοι, από τρεις δημοδιδασκάλισσες, υποδιδάσκαλοι και νηπιαγωγοί. Για την ιστορία αναφέρουμε τα ονόματά τους: Κ. Παπαδημητρίου, Ι. Ταλαγάνης, Α. Σάββας, Ν. Τσιπλάκης, Δ. Φλέγγας, Χ. Πεχλιβάνης (από Γουμένισσα), Δ. Παπαχρήστου, Δ. Σλιουπκίδης (Γουμένισσα), Ι. Παπατριανταφύλλου, Χ. Παρασκευόπουλος, Χ. Παπαρίδης (Αξιούπολη), Σ. Παπανικολάου, Μ. Μύρτσου (Στρώμνιτσα), Ζ. Βαφοπούλου (Γευγελή), Α. Παναγιωτοπούλου, Α. Ίντου (Γουμένισσα), Γ. Μοσχοπούλου, Ε. Ασμενιάδου, Α. Σίδερης.
Δύο χρόνια μετά, το 1922, ιδρύθηκε η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος (ΔΟΕ), δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικό όργανο, στο οποίο άμεσα εντάχθηκε ο Σύλλογος Διδασκάλων Γουμενίσσης και περιχώρων.
Στον αιώνα που πέρασε ο Σύλλογος επανειλημμένα τροποποίησε το καταστατικό του και έλαβε διάφορες επωνυμίες, ανάλογα με τις απαιτήσεις των καιρών και τις αλλαγές που επέρχονταν στην Εκπαίδευση από το εκάστοτε Υπουργείο Παιδείας.
Ο Σύλλογος λειτούργησε με τις επωνυμίες:
Σύλλογος Δημοδιδασκάλων Γουμενίσσης – 1928.
Εθνικός Σύλλογος Διδασκάλων και Νηπιαγωγών Παιονίας – 1949, 1953 και 1973.
Διδασκαλικός Σύλλογος Παιονίας – 1982.
Σύλλογος Δασκάλων και Νηπιαγωγών Παιονίας – 1984 και 1993.
Σύλλογος Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Παιονίας – 2002.
Το καταστατικό αυτό ισχύει ως σήμερα (2024).
Τον Σύλλογο τον υπηρέτησαν μέσα από τα Διοικητικά του Συμβούλια αλλά και ως απλά μέλη πολλοί Εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης της παλιάς Υποδιοίκησης, μετέπειτα Επαρχίας Γουμενίσσης, στη συνέχεια Επαρχίας Παιονίας και από το 2011 του Δήμου Παιονίας.
Η δράση του Συλλόγου δεν περιορίστηκε στα συνδικαλιστικά πλαίσια. Επεκτάθηκε σε πολλούς τομείς της εκπαιδευτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου. Λειτούργησε και λειτουργεί Γραφείο, συνέβαλε στην ενημέρωση, επιμόρφωση και ψυχαγωγία των εκπαιδευτικών. Λειτούργησε ταμείο αλληλοβοήθειας, τράπεζα αίματος, εξέδωσε εφημερίδα, συνέβαλλε στην έκδοση πονημάτων που έχουν σχέση με την ιστορία της Εκπαίδευσης στην περιοχή και τον νομό. Διοργάνωσε ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, τίμησε και τιμά τα απερχόμενα από την Υπηρεσία μέλη του.
Το 2020 ο Σύλλογος συμπλήρωσε 100 χρόνια λειτουργίας και δράσης. Υπό την προεδρία του Ιωάννη Τουλγαρίδη (2017-2021), προέδρου και της περιόδου 2022-2024, είχε προγραμματίσει σειρά εκδηλώσεων για τα εκατό (100) χρόνια λειτουργίας του. Το πρόγραμμα περιελάμβανε ομιλίες, εκθέσεις ιστορικών φωτογραφιών, δραστηριότητες των σχολείων, εκδόσεις ενημερωτικών φυλλαδίων και άλλων. Λόγω της πανδημίας όλα ματαιώθηκαν.
γ. Η εκδήλωση η για τα 100 χρόνια του Συλλόγου (27.01.2024)
Η εκδήλωση, μετά την αναβολή του 2020 λόγω πανδημίας, πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 27 Ιανουαρίου 2024, με ώρα έναρξης 18.00, επ΄ ευκαιρία της εορτής των Τριών Ιεραρχών και των Ελληνικών Γραμμάτων στο Πνευματικό Κέντρο Γουμένισσας. Χαιρετισμό απηύθυναν ο Μητροπολίτης Δημήτριος, ο Αντιδήμαρχος Αθ. Τζούρτζος, ο Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Κιλκίς Σ. Μαρκάδας, οι αιρετοί της ΠΕ Ν. Κιλκίς Ι. Καραΐτης, Αρ. Παπαδόπουλος και η Σχ. Σύμβουλος ΦΑ Αικ. Κούπανη. Αναγνώστηκε χαιρετισμός του Βουλευτή Ν. Κιλκίς Στ. Παραστατίδη.
Στην προσφορά και το έργο των Τριών Ιεραρχών αναφέρθηκε με σύντομη και περιεκτικού περιεχομένου ομιλία η Δασκάλα και μέλος του ΔΣ Τριανταφυλλιά Δουλκερίδου. Για το παρόν και το μέλλον του ιδίου φορέα μίλησε ο Πρόεδρός του Ιωάννης Τουλγαρίδης. Ακολούθησε η απόδοση τιμής στη Νηπιαγωγό Ελ. Αβραμίδου και τη Δασκάλα Μαρία Γούλα που αφυπηρέτησαν. Την εκατοντάχρονη πορεία και ιστορία του Συλλόγου παρουσίασε με προβολή ιστορικών τεκμηρίων και φωτογραφικού υλικού ο συνταξιούχος δάσκαλος και τ. Σχ. Σύμβουλος Χρήστος Ίντος.
Την εκδήλωση έκλεισε η Χορωδία του Πολιτιστικού Συλλόγου “ΟΙ ΠΑΙΟΝΕΣ” με το τροπάριο των Τριών Ιεραρχών και εξαιρετική ερμηνεία τραγουδιών υπό τη διεύθυνση του μουσικοδιδασκάλου και ιεροψάλτη Αθ. Κάππα.
Εκτός των όσων προαναφέρθηκαν την εκδήλωση παρακολούθησαν Ιερείς και Διάκονοι της Μητροπόλεως Γουμενίσσης, ο Πρόεδρος της τοπικής Κοινότητας Βασ. Καραδολάμης, ο Αντιδήμαρχος Χρ. Δουλκερίδης, ο Δημοτικός Σύμβουλος Τάσ. Βασιλακάκης, οι Κοινοτικοί Σύμβουλοι Ελ. Τζιούνη, Ρηγ. Κούπανης, Πολ. Παντσίδης, ο Πρόεδρος της Σχολικής Επιτροπής ΠΕ Δήμου Παιονίας και τ. Πρόεδρος του Συλλόγου Β. Βαϊτσίδης, εκπρόσωποι του Συλλόγου ΠΕ Γιαννιτσών με επικεφαλής τον πρόεδρο Ηλ. Διαμαντόπουλο, εκπρόσωποι Συλλόγων, Φορέων και Υπηρεσιών, Διευθυντές Σχολικών Μονάδων, εν ενεργεία και συνταξιούχοι Εκπαιδευτικοί, πολίτες της κωμόπολης και της Παιονίας. Την παρουσίαση έκανε το μέλος του ΔΣ Ευφροσύνη Σανίδα που με το μέλος Κατερίνα Πατσιαβούρα και εκπαιδευτικούς της περιοχής είχαν την όλη επιμέλεια και οργάνωση.
Οι φωτογραφίες είναι του Δάσκαλου Γεωργίου Κρόντη.
