Αι Δημήτρης: Η πρώτη μεγάλη γιορτή της χειμερινής περιόδου και σταθμός για τις αγροτικές ασχολίες. Πρώτα – πρώτα αρχίζει η σπορά των σιτηρών για τον λόγο αυτό τον αποκαλούν Σπαρτό, Παχνιστή γιατί αρχίζουν να πέφτουν οι πρώτες πάχνες και Χρυσάνθεμο γιατί ανθίζουν τα χρυσάνθεμα και όλα τα λουλούδια που αποκαλούνται «δημητριάτικα». Σε πολλά μέρη της Θράκης κάνουν το έθιμο της Τζαμάλας με τον πανάρχαιο συμβολισμό, όπως γράψαμε αναλυτικά σε προηγούμενο αφιέρωμα.

O Άγιος Γεώργιος και ο Θράκας Ιππέας

 Ο Άγιος Γεώργιος είναι από τους πιο δημοφιλείς αγίους της Θράκης και γιορτάζονταν και γιορτάζεται και σήμερα με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ενώ παράλληλα γίνονται την ημέρα της γιορτής του διάφορα έθιμα και συνήθειες. Η ιστορία εξελίσσεται ως εξής: οι Θράκες λάτρευαν θεότητας του Δωδεκάθεου όπως όλοι οι αρχαίοι Έλληνες. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί η λατρεία του Θράκα ήρωα, που την μορφή του συναντάμε σε πολλά θρακικά ανάγλυφα, που είναι γνωστός και ως Θράκας Ιππέας.
Μέσα σε ένα τέτοιο όμορφο περιβάλλον, σε μια πλούσια φύση δεν ήταν δυνατόν να μην υπάρχει ένας Θεός προστάτη της φύσης. Έτσι εμφανίζεται στην αρχαιότητα ο Ρήσος, βασιλιάς του κυνηγιού και της φύσης,  που βρήκε το θάνατο πολεμώντας στο πλευρό των Τρώων. Έγινε έτσι, αργότερα, θεότητα των Θρακών, των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων με το όνομα Θράκας Ήρωας και Θράκας Ιππέας. Για να μεταβληθεί κατά τους χριστιανικούς χρόνους σε Αϊ-Γιώργη των Θρακών.

Σε όλες τις αγροτικές συνήθειες και ιδέες των λαών σε ολόκληρο τον κόσμο, τα αρχαία κατάλοιπα του παγανισμού εξακολουθούν να λειτουργούν σαν ζωντανές δυνάμεις. Υπάρχει όμως μια αλήθεια παραδεκτή από όλους τους ιστορικούς θρησκειολόγους λαογράφους. Ο Χριστιανισμός κατόρθωσε να υπερφαλαγγίσει και να αφομοιώσει αυτές τις πανάρχαιες συνήθειες.
Ο Χέρτσμπεργκ, για παράδειγμα, γράφει: «Αφού λοιπόν μετά μεγάλης επιτιειδιότητος κατόρθωσαν κατά μικρόν οι Χριστιανοί να μετατυπώσωσιν χριστιανικώς  τα αρχαία ελληνικά έθιμα, εποιήσαντο τέλος εν ευρυτάτη εκτάσει την παραχώρισιν, δι’ ης πλείστοι όσοι θρησκευτικοί τύποι της Εθνικής λατρείας, ήθη και έθιμα διατηρούνται υπό νέα ονόματα υπό χροιάν Χριστιανικήν…ούτω ο λαός ελάτρευσεν αρχαίας θεότητας υπό νέα ονόματα…τα πρωτεία κατέχει η Θεομήτωρ και οι Άγιοι εις ους πρωίμως προσέφερεν λατρείαν ως εις πραγματικάς θεότητας».

Οι Καλλικάντζαροι: Ο λαός τους φαντάζεται κάτω από χίλιες δύο μορφές, είναι μικρόσωμα ή και μεγαλόσωμα τέρατα, μαύρα και άραχλα, τριχωτά, με πόδια και κεφάλια τράγου ή άλλων ζώων . έχουν μάτια κόκκινα, χέρια μαϊμούς, είναι στραβοί, κουτσοί, μονόματοι, μονοπόδαροι, και τραγόποδοι μαζί και τέλος πάντων, ότι  άλλο φανταζόταν η λαϊκή πίστη.. Ονόματα Καλικάντζαρων, οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους. Ο Μαλαγάνας, Μαλαπέρδας, Βατρακούκος, Καταχανάς Κωλοβελόνης κ.α
Γυρίζουν στους δρόμoυς κάνοντας, όταν μπορούν κακό στους ανύποπτους διαβάτες, μπαίνουν στα σπίτια απ’ τις καμινάδες, κλέβουν ότι βρουν, μαγαρίζουν φαγητά κ.λ.π. Πανάρχαιο εύρημα για την αποθάρρυνση την απομάκρυνσή τους  και την καταπολέμησή τους ήταν η φωτιά.

Στη Θράκη την πατρίδα του ∆ιόνυσου, του Ορφέα, του Μουσαίου, του Λίνου, των εννέα Μουσών, των Καµβειρίων και Ελευσίνιων µυστηρίων ήταν λογικό και επόµενο ν' αναπτυχθεί, περισσότερο από άλλες περιοχές πλούσια λαογραφία ήθη και έθιµα και λαϊκά δρώµενα που έλκουν την καταγωγή τους από τα βάθη των αιώνων.
Η Θρακική καταγωγή του ∆ιόνυσου σήµερα δεν αµφισβητείται από κανένα και ότι η Θράκη υπήρξε το κέντρο της ∆ιονυσιακής λατρείας. Ο ∆ιόνυσος είναι Θεός της γονιµικής γης, προστάτης της γεωργίας, των αµπελιών και του κρασιού. Ο Ορφέας και ο αδελφός του Αίνος πρώτου το αέναον ων και την αθανασία της ψυχής. Ο Ορφέας µε το γιο του Μουσαίο εισήγαγαν την πίστη στον ένα Θεό, στα µυστήρια και τη µουσική.

Την παραμονή του Αγ. Δημητρίου γινόταν η  Τζαμάλα. Η τζαμάλα είναι αραβική λέξη και σημαίνει καμήλα. Είναι η πρώτη γιορτή της χειμερινής περιόδου κι την μέρα αυτή συνήθηζαν να δοκιμάζουν και τα κρασιά. Παράλληλα αποτελούσε σταθμό για την έναρξη των αγριτικών ασχολιών, ιδιαίτερα της σποράς των σιτηρών. Γι αυτό και τον Αϊ Δημήτρη τον αποκαλούν Αιδημητρίτη, Σπαρτό, Παχνιστή,Χρυσάνθεμο και σποριά.
Σε πολλές περιοχές της Θράκης έκαναν τις Τζαμάλες (καμήλες). Στην Τσαντώ, για παράδειγμα, δύο χωρικοί μεταφιέζοντας σε καμήλες, τυλιγμένοι σε οανιά και σε προβιές. Άλλοι σύντροφοί τους δορώντας παράξενα ρούχα και στεφανωμένοι με κλήματα, γύριζαν τα σπίτια κι’ εύχονταν την καλοχρονιά.

Τα Βρεξούδια:
Πρόκειται για μια περίεργη γιορτή που γινόταν στις 7 Γενάρη, του Αϊ  Γιαννιού, όταν είχε αγιαστεί το νερό και είχαν πάψει οι φουρτούνες στη Μαύρη Θάλασσα. Τότε οι Αγχιαλίτες νιόγαμπροι εκείνου του χρόνου, συνοδευόμενοι από άρρενες συγγενείς και φίλους πήγαιναν στο ακρογιάλι και έπεφταν στη θάλασσα. Ύστερα από το λουτρό επέστρεφαν στο σπίτι και  διασκέδαζαν.

Ο Κούκερος είναι άλλη ονομασία του Καλόγερου ή Κιοπέκ Μπέη, στο Εφκάριον ή Αφκαριού της Αν. Ρωμυλίας.

Όπως για τον Καλόγερο του Κωστί έχουμε θαυμαστές περιγραφές-μελέτες όπως του καθηγητή της Μεγάλης του Γένους Σχολής Αν. Χουρμουζιάδη το 1872, έτσι και για τον Καλόγερο της Βύζας έχουμε την γνωστή πραγματεία, «Οι Καλόγεροι και η λατρεία του Διονύσου εν Θράκη»

Ο λαός μας πιστεύει, ακόμη και σήμερα, μ’ όλη την εξάπλωση του μηχανικού – τεχνολογικού εξοπλισμού, πως ο Αι-Γιάννης φέρνει τύχες. Ότι ο Άγιος φανερώνει το ριζικό του ανθρώπου, γι αυτό τον είπαν Ριζικάρη και Κλήδονα.