Στο καθολικό της εν λόγω μονής διατηρούνται 2 στρώματα τοιχογραφιών υψηλής καλλιτεχνικής ποιότητας. Πρόκειται για τοιχογραφίες των υστέρων βυζαντινών χρόνων, οι οποίες αντανακλούν τις αισθητικές τάσεις της Κωνσταντινούπολης. Κατά τις εργασίες συντήρησης η κυρία Αναστασία Κουμούση, εντόπισε στο δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ Παλαιολόγου. Αυτό το δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης χρονολογείται με ασφάλεια στα μέσα του δέκατου πέμπτου αιώνα με βάση σχετικά τεχνοτροπικά κριτήρια.
- Τι εικονίζεται στην τοιχογραφία
Εξ όσων μας πληροφορεί η αρχαιολόγος κυρία Αναστασία Κουμούση, στην τοιχογραφία απεικονίζονται η μορφή ενός άνδρα ώριμο, ο οποίος φέρει αυτοκρατορικά «διάσημα», όπως: πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκο, διάλιθο στέμμα και κρατά σκήπτρο με σταυρό στην κορυφή. Φορεί χρυσοκέντητο πορφυρό μανδύα, ο οποίος διακοσμείται με μετάλλια, στα οποία εγγράφονται δικέφαλοι αετοί με στέμμα ανάμεσα στις κεφαλές τους, πράγμα που ήταν διακριτικό γνώρισμα των μελών της οικογένειας των Παλαιολόγων. Η παρουσία των δικέφαλων αετών στο ένδυμα της μορφής, λέγει η κυρία Αναστασία Κουμούση, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα στοιχεία, αποτελούσαν ένα εικονογραφημένο μήνυμα, το οποίο επέτρεπε στο θεατή να ταυτοποιήσει αδιαμφισβήτητα τον εικονιζόμενο άνδρα με αυτοκράτορα.
- Ο απεικονιζόμενος αυτοκράτορας
Ο απεικονιζόμενος αυτοκράτορας είναι πρόσωπο ιστορικό και ταυτίζεται με τον Κωνσταντίνο ΙΑ Παλαιολόγο, που ήταν αδερφός των χορηγών της ανακαίνισης της μονής των ταξιαρχών Αιγιαλείας δηλαδή των δεσποτών Δημητρίου και Θωμά. Αυτή η προσωπογραφία είναι η τελευταία χρονολογικά σωζόμενη προσωπογραφία αυτοκράτορα στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική και το μοναδικό πορτραίτο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, σύγχρονο με τη σύντομη βασιλεία του (από 6 Ιανουαρίου 1449 μέχρι 29 Μαΐου 1453).
- Χαρακτηρισμός του πορτρέτου
κατά την κυρία Αναστασία κόμμωση το πορτρέτο αυτό ως πορτρέτο, δεν είναι ιδεαλιστικό ή τυποποιημένο αλλά πρόκειται για αυθεντική προσωπογραφία που αποδίδει με ακρίβεια τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του τελευταίου βυζαντινού αυτοκράτορα. Είναι, λέγει η κυρία Αναστασία Κουμούση, μια μορφή γίνει ένας ώριμος άνδρας με λεπτό πρόσωπο και εξατομικευμένα χαρακτηριστικά που αποπνέει ηρεμία και ευγένεια. Στον Μυστρά, από που πιθανότατα προερχόταν ως ζωγράφος, ο οποίος εικονογράφησε το δεύτερο στρώμα του καθολικού της μονής, πρέπει να τονιστεί ότι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε ζήσει όλα και όλα 5 χρόνια ως δεσπότης (= κυβερνήτης), προτού στεφθεί αυτοκράτορας. Το αυτοκρατορικό πορτρέτο σχετίζεται με τη γνωστή, από τις γραπτές πηγές, γενναιόδωρη χορηγία των αδελφών του στη μονή, μετά τη λήξη του πρώτου μεταξύ τους εμφυλίου πολέμου κατά τα έτη 1449-1450, η οποία επιτεύχθηκε με την διαιτησία του Κωνσταντίνου, όπως αναφέρει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης. Το περίεργο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ενώ η αυτοκρατορία εκινδύνευε να διαλυθεί και ο λαός της να πέσει στα χέρια των τούρκων, οι δεσπότες αυτοί τρώγονται μεταξύ τους και το πάθος της αλληλοεξόντωσης δεν τους άφηναν να ιδούν τη φοβερή καταστροφή που ερχόταν από ώρα σε ώρα το αιώνιο καταστροφικό πάθος της ελληνικής φυλής.
- Η δήλωση της κυρίας Λίνας Μενδώνη
η υπουργός πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη δήλωσε μεταξύ άλλων και τα εξής: στην προκειμένη περίπτωση το πορτρέτο συνδέεται με τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου και αφορά στην μοναδική εν ζωή προσωπογραφία του ο ζωγράφος πρέπει να απέδωσε τα πρόσωπα τυπικά χαρακτηριστικά του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου ΙΑ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, από ιδίαν αντίληψη δηλαδή το πρότυπό του να μην ήταν ένα επίσημο αυτοκρατορικό πορτρέτο, όπως συνηθιζόταν αλλά να ήταν προσωπικά ο ίδιος ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος.
