Πρόσφατα, ο τοπικός τύπος της Τραπεζούντος δημοσίευσε ανακοίνωση του  καθηγητή του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Τραπεζούντος Ισμαήλ Κιοσέ (İsmail Köse)  του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του κλάδου Πολιτικών Επιστημών, στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρονται εκτιμήσεις τόσο για την μοναδικότητα της Μονής από άποψη αρχιτεκτονικής όσο και για τις κατά καιρούς λεηλασίες του Καθιδρύματος από στρατούς που πέρασαν από την περιοχή.
Ειδικότερα ο καθηγητής στην ανακοίνωσή του υπενθυμίζει ότι το Μοναστήρι επί μία 50ετία έμεινε άδειο ,χωρίς να διεκδικείται από κανέναν. Σ' αυτό οφείλεται και το γεγονός ότι η Μονή έπεσε επανειλημμένα θύμα λεηλασίας περαστικών.
Κατά τον καθηγητή, μέχρι να γκρεμισθεί ο Οσμανική Αυτοκρατορία, δηλ. μέχρι το 1922 ,τα υφιστάμενα μοναστήρια στην περιοχή έμειναν όρθια και συνέχισαν τις παραδόσεις που κουβαλούσαν μαζί τους από τον Μεσαίωνα.
Σήμερα στον κόσμο Ορθόδοξα Μοναστήρια σώζονται μόνο σε ένα μέρος, στην περιοχή του Όρους Άθω στην Ελλάδα. Μοναστήρια που ζουν ακόμη με τους όρους του 13ου αιώνα, βρίσκονται μονάχα εδώ. Κατ'αυτήν την έννοια η Μονή της Παναγίας Σουμελά, τόσο από άποψη αρχιτεκτονικής, όσο και από άποψη τοιχογραφιών, παρουσιάζει μοναδική ιστορική ιδιαιτερότητα ανεκτίμητης αξίας.
Από το 1922,αφότου φύγανε με την Ανταλλαγή οι Ρωμιοί και ειδικότερα από το 1926,μέχρι το 1970,για μία 50ετία περίπου το Μοναστήρι ήτανε άδειο και αδέσποτο. Την περίοδο αυτή, μεγάλο μέρος των ιστορικών έργων λεηλατήθηκε και χάθηκε.
Γνωρίζουμε, συνεχίζει ο καθηγητής, ότι, Αμερικανοί στρατιώτες του ΝΑΤΟ που υπηρετούσαν την δεκαετία του 1950 στην Τραπεζούντα, με εξι (6) μεγάλα καμιόνια, κουβάλησαν υλικά από την Μονή. Αυτά μας τα εξήγησαν σε συνέντευξη που έδωσαν γέροντες από την περιοχή της Τραπεζούντος. Άλλωστε τα γεγονότα αυτά επαληθεύθηκαν αργότερα στην πράξη. Για παράδειγμα, η ξύλινη πόρτα της Μονής που ήταν σκαλισμένη σε σχήμα κληματαριάς, βρίσκεται σε Μουσείο των ΗΠΑ. Κάποια άλλα έργα βρίσκονται σε μουσεία της Αγγλίας. Μέρος των  χειρόγραφων βιβλίων που βρεθήκανε στην Μονή, βρίσκονται στο  Μουσείο Πολιτισμού της Άγκυρας. Τουλάχιστον αυτά γλύτωσαν ,τόνισε ο καθηγητής.
Είναι μεγάλο όφελος που η Μονή παρά τις λεηλασίες που υπέστη, κατόρθωσε με την προστασία που της δόθηκε, να φτάσει ως τις μέρες μας. Και κατέληξε ο κ. Καθηγητής:   '' Το Μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, από άποψη κτίσματος, ιστορίας και τοιχογραφιών, κατέχει μία εξέχουσα θέση. Και μόνο που κατάφερε να διατηρηθεί μέχρι σήμερα στην μορφή που είναι, αποτελεί ένα τεράστιο κέρδος. Θα πρέπει όμως  από εδώ και πέρα   να επιδείξουμε προσοχή και επιμέλεια.''  
Και έτσι μαθαίνουμε ότι κατα την άποψη των τούρκων ,για την λεηλασία και καταστροφή της Μονής δεν φταίνε οι  ορδές των ληστρικών ανταρτικών ομάδων διαφόρων Καχύα και Σουλευμάν Κάλφα της περιοχής,αλλά οι Ρώσοι και οι...Αμερικανοί.!