Η Θράκη μολονότι μειονεκτούσε λόγω θέσης, σε σύγκριση με άλλες περιοχές της υπόδουλης πατρίδας μας, για την ανάπτυξη επαναστατικής δράσης, λόγω γειτνίασης με το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την Κωνσταντινούπολη, αλλά και την οχυρωμένη και πανίσχυρη στρατιωτικά Ανδριανούπολη, εν τούτοις οι Θράκες από τους πρώτους έσπευσαν να ενστερνισθούν τα κηρύγματα της Φιλικής Εταιρείας.
Η Θράκη υπήρξε ο χώρος όπου κυρίως ανδρώθηκε και ανέπτυξε τις επαναστατικές της δραστηριότητες η Φιλική Εταιρεία μετά την ίδρυσή της.
Τη Φιλική Εταιρεία ίδρυσαν το 1814 οι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ και Εμμανουήλ Ξάνθος, στην Οδησσό της Ρωσίας. Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα οι έλληνες έμποροι της Δύσης κυοφόρησαν την επανάσταση του 21, Έλληνες έμποροι της Οδησσού την γέννησαν και Έλληνες της Θράκης την θήλασαν. Συμμετέχουν μαζικά στην Φιλική εταιρία οι Θρακιώτες. Τέταρτος στην τάξη ήταν Αντώνιος Κομιζόπουλος από την Φιλιππούπολη, τον οποίο ο Ξάνθος τον χαρακτηρίζει ΧΡΗΣΤΟΗΘΗ ΚΑΙ ΕΝΤΙΜΟ. Το 1815 μυήθηκε στην Εταιρεία ο Αντώνιος Κομιζοπούλος, έμπορος στη Μόσχα ως τέταρτο μέλος. Στα “Θρακικά παράρτημα Γ’ τόμου σελίδα 16 καταγράφονται ως φιλικοί οι παρακάτω Θρακιώτες: Αθανασίου Θεόδωρος από Φιλιππούπολη. Ανώνυμος από Φιλιππούπολη. Αυξεντιάδης Αναγνώστης από Μεσημβρία. Κέλκος Αδαμάντιος από Αν. Ρωμυλία. Γεβίδης Γεώργιος από Μαρώνεια. Γκίκας Παρασκευάς από Αίνο. Ελευθερίου Ιωάννης από Βάρνα. Ιωαννίκιος ιεροδιάκονος (αργότερα Μητροπολίτης) από Γκιμουλτζίνα (Κομοτηνή), κατηχήθηκε το 1819 στο Βουκουρέστι από τον Δικαίο Γρ.(Παπαφλέσσα). Κομνηνός Αναστάσιος έμπορος από Μεσημβρία, κατηχήθηκε το 1819 από τον Δικαίο Γρ. Κούμπαρης Σταμάτιος έμπορος από Μεσημβρία. Κούμπαρης Αλέξιος Δ..έμπορος από Μεσημβρία. Κουμπαρης Κυριάκος έμπορος από Μεσημβρία. Κούμπαρης Παναγιώτης έμπορος. από Μεσημβρία. Κώκιας Χ. Σωτήρης έμπορος από Αδριανούπολη. Κωνσταντινίδης, έμπορος από Σωζόπολη,. Κώνστας Δημήτριος, έμπορος από Αγχίαλο. Λέτζογλου Δημήτριος, από Αδριανούπολη. Μαρκέλος Λάσκαρης Παπά, έμπορος από Μάδυτο. Νέστορος Ζαφείριος, από Αγχίαλο. Νέστωρ Κωνσταντίνος, διδάσκαλος από Αγχίαλο. Νίκογλου Ιωάννης Παπά, έμπορος από Φιλιππούπολη. Νίκογλου Κωνσταντίνος Παπά, έμπορος από Φιλιππούπολη. Νικολάου Παρασκευάς, έμποροςαπό Βάρνα. Νικολάου Κρεωνάς Παπά, έμπορος από Λουλέ Μπουργάζ (Αρκαδιούπολη). Παλαιολόγος Αντώνιος, έμπορος από Αγχίαλο. Παλαιολόγος Παύλος, έμπορος από Αγχίαλο. Ποργιάτης Θ. Αθανάσιος, έμπορος από τη Σέλιμνο. Σγουρός Γεώργιος, έμπορος από Αγχίαλο. Φραντζεσκοσάρωφ Λουκάς, έμπορος από την Αίνο,. Χατζηϊωάννου Αναστάσιος,έμπορος από Αγαθούπολη. Χατζηστάνου Δημήτριος Ν., έμπορος από Αδριανούπολη. Άλλοι γνωστοί Θρακιώτες φιλικοί ήταν ο Χατζή-Αντώνης Βισβίζης από την Αίνο, Παπαδόπουλος Κάρπος από την Αίνο, Μαλαξός Μακάριος από Αγχίαλο, Μαρασλής Γρηγόριος από τη Φιλιππούπολη στο σπίτι του οποίου γίνονταν συνεδριάσεις των φιλικών, Λεοντίδης Λέων από Κωνσταντινούπολη, Στρατής Σκόρδος, Κ. Ξενοκράτης από το Σαμάκοβο, Α. Παυλίδης από Αδριανούπολη, Χατζησλάνογλου Ν. και Χατζηγιώργης Δημήτριος από περιοχές του Έβρου, o Μητροπολίτης Δωρόθεος Πρώϊος, και πάρα πολλοί άλλοι ανώνυμοι. Σημαντικότατη λοιπόν η συμμετοχή των Θρακών πριν ακόμα ξεσπάσει η επανάσταση. Από τους 700 που καταγράφει ο Ιωάννης Φιλήμων, το 10%περίπου είναι Θράκες.
Ένας άλλος ηρωικός οπλαρχηγός, που πήρε μέρος στους αγώνες της Μολδοβλαχίας, ήταν ο Αθανάσιος Μ π ε λ ι ά ς ή Κ α ρ ά μ π ε λ ι α ς , που γεννήθηκε στην Κορνοφωλιά τον Έβρου γύρω στα 1795. Το όνομα του μαρτυρά τα προβλήματα που δημιουργούσε στους Τούρκους (=μαύρος μπελιάς). Γνωστός ως καπετάν Θανάσης ήταν αρχηγός αντάρτικου τμήματος στο βουνό Γκίμπρενα της επαρχίας Σουφλίου και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818. Μετά από συνεννοήσεις βρέθηκε στη Μολδοβλαχία δίπλα στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Εκεί πολέμησε πριν εκδηλωθεί η επανάσταση στη Νότια Ελλάδα. Μετά την αποτυχία του κινήματος, ο Καραμπελιάς στο δρόμο για την επαναστατημένη Ελλάδα, έπεσε σε ενέδρα και τραυματισμένος πιάστηκε αιχμάλωτος στη Ροδόπη. Σιδεροδεμένος οδηγήθηκε στην Αδριανούπολη όπου και κρεμάστηκε. Για τους Θρακιώτες έγινε Θρύλος. Ο χαμός του έγινε τραγούδι:
«Ποιός είδε ήλιον το βραδύ και άστρο το μεσημέρι,
ποιος είδε τον Καραμπελιά, του Καπετάν Θανάση,
η μάνα του, που κάθονταν σε ένα σταυροδρόμι,
όποιοι διαβάτες κι αν περνούν όλους τους ερωτούσε:
Διαβάτες πού θεν έρχεσθε, μην είδατε το γυιό μου,
το γιο του Καραμπελιά, του Καπετάν Θανάση.
Ένας της λέει δεν είδαμε, άλλος της λέει δεν ξέρω
και ο τρίτος ο μικρότερος της λέει την αλήθεια.
- Αλήθεια μεις τον είδαμε να είναι λαβωμένος,
τον πιάσαν και τον δέσανε, πάνε να τον κρεμάσουν».
Ο Μεγάλος διδάσκαλος του Γένους Γεώργιος Γεννάδιος από τη Σηλυβρία της Ανατολικής Θράκης, με τη θερμή του πατριωτική διδασκαλία αναβίωσε με τους Ελληνόπαιδες στο Δραγατσάνι τον Ιερό Λόχο των Θηβαίων.
Μεγάλο μέρος των ιερολοχιτών ήταν Θράκες και η μοναδική στολή του ιερολοχίτη που υπάρχει σήμερα και βρίσκεται στο Εθνολογικό μουσείο είναι του ιερολοχίτη Κ. Ξενοκράτη από το Σαμάκοβο της Ανατολικής Θράκης, που επέζησε και ήταν Εθνικός Ευεργέτης..
Ο Γιάννης Καραγιάννης από τα Μάλγαρα της Ανατολικής Θράκης οδήγησε 1500 Θρακιώτες στη Μολδαβία. Μεγάλη μαδά από το Ορτάκιοι διέσχισε την Βουλγαρία και ενώθηκε με τον στρατό του Υψηλάντη. Ο Καρπός Παπαδόπουλος από την Αδριανούπολη υπηρέτησε στο σώμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου με τον βαθμό του λοχαγού και έφθασε στον βαθμό του αντισυνταγματάρχου. Θρακιώτες και Θρακιώτισες βρίσκονται και αγωνίζονται στο πλευρό των πολιορκημένων Μεσολογγιτών και όμως σήμερα από τον κήπο των ηρώων απουσιάζει το μνημείο των θρακιωτών.
Ο Παναγιώτης Μποχόρης από την Αδριανούπολη,ο Χατζηγιώργης Δημητρίου έφτασε στον βαθμό του αντιστράτηγου και η Μαριγώ Σαράφη από τα Ταταύλα της Πόλης χαρακτηρίζεται σήμερα ως η Μάτα Χάρη της εποχής εκείνης. Ο Δημήτρης Βούλγαρης κατατάχθηκε στο Σώμα του Γκούρα στη Στερεά Ελλάδα. Ο Νικόλαος Μισυρλής συγκρότησε δικό του Σώμα από Θράκες και πήρε μέρος στις μάχες της Πελοποννήσου.
Στη θάλασσα οι Αινίτες καραβοκύρηδες και πληρώματα αναδεικνύονται σε περίφημους ναυμάχους όπως ο Στρατής Σκόρδος, ο Γιάννης Καραβέλος, ο Λευτέρης Λάγιος, ο Γρηγόρης Κομνηνός, ο Χατζηφραντζής Κούταβος και ο γιος του Μαργαρίτης. Ξεχωριστή όμως θέση στον αγώνα της θάλασσας έχει η Αινίτικη οικογένεια του Χατζηαντώνη Βιζβίζη. Η Δόμνα Βιζβίζη, η γυναίκα του, η «αρχικαπετάνα» με την «Καλομοίρα» και άλλα τριάντα ιστιοφόρα, είναι αναμφίβολα η Μπουμπουλίνα της Θράκης που πέθανε πάμπτωχη και ξεχασμένη. Τι να πρωτοπεί κανείς για του Βιζβίζηδες. «Οι Βιζβίζηδες έδωσαν πρόθυμα και χωρίς βαρυγκομιά στην πατρίδα ό,τι είχαν, ώσπου δεν είχαν» όπως είπε ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, και αυτό λέει πολλά.
Η Εκκλησία έχει την δική της συμμετοχή και το δικό της ξεκλήρισμα. Ο Μητροπολίτης Παίσιος στη Σωζόπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας είναι του ιδίου αναστήματος και εμβέλειας με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και τον επίσκοπο Σαλόνων Ησαια. Στις 24 Μαρτίου του 1821 επτά μητροπολίτες θανατώθηκαν με αποκορύφωμα τον απαγχονισμό του Πατριάρχου Γρηγορίου. Ο Αδριανουπόλεως Πρώιος. Ο Δέρκων Γρηγόριος, Ο Γανοχώρων, ο πρώην Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος ο ΣΤ, ο Άγιος της Θράκης την μνήμη του οποίου εορτάζουμε την Κυριακή του Θωμά.
Θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει χιλιάδες ονόματα. Όλοι αυτοί οι Θρακιώτες, επώνυμοι και ανώνυμοι που έδωσαν την ζωή και την ψυχή τους στον αγώνα του Έθνους ήταν και θα είναι για την Θράκη οι αντίστοιχοι Κολοκοτρώνηδες, Καραϊσκάκηδες, Μιαούληδες. Δυστυχώς όμως παρέμειναν και παραμένουν άγνωστοι αφανείς ήρωες. Να λοιπόν γιατί εμείς οι Θρακιώτες που γενικά είμαστε χαμηλών τόνων, φωνάζουμε και λέμε ότι αξίζει τον κόπο να παραχωρηθούν και άλλες σελίδες για την Θράκη στο τρισένδοξο βιβλίο της Ελληνικής ιστορίας.
Πηγές, βοηθήματα:
1. Αλησμόνητες πατρίδες (αρχεία Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης).
2. Αρχείον του Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού - Εταιρεία Θρακικών Μελετών. Παπαχριστοδούλου Πολύδωρος, 1886-1967.
3. Οι Θρακιώτες το 1821: Ελευθερίου Θ. Χατζόπουλου Α΄ Αντ/δρου Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων
Στο επόμενο: Τα επαναστατικά κινήματα στην Θράκη μετά την έναρξη της Επανάστασης του 1821.
