Ο λαϊκός πολιτισμός των Μάρηδων είναι ογκώδης και πολυμερής, καλύπτει όλο το φάσμα της ζωής της ομάδας που αναφέρεται σε ήθη και έθιμα.
Οι Μάρηδες γνωρίζουν τον πλούτο του λαικού πολιτισμού τους, τηρούν την παράδοσή τους και την πολιτιστική  κληρονομιά που τους άφησαν οι πρόγονοί τους και αυτό το εκδηλώνουν με πληθώρα λατρευτικών εθίμων και λαικων δρώμενων.
«Υπάρχει ομοιότητα ή και ταύτιση στοιχείων του χαρακτήρα, της συμπεριφοράς και του λαϊκού πολιτισμού μεταξύ αρχαίων Θρακών και Μάρηδων. Σχετικά αναφέρεται ότι μέσα στην κοινωνία των Μάρηδων υπάρχει ένα μεγάλο, σπουδαίο και ανεξερεύνητο στρώμα λαϊκού πολιτισμού, που σημειώνει και σήμερα την παρουσία του στα έθιμα και στις δοξασίες αυτής της ομάδας. Οι ρίζες ανάγονται βαθιά στην ιστορική και προϊστορική Θράκη, ακόμη πριν απ’ τον Όμηρο, πολλά δε διατηρήθηκαν αυτούσια και άλλα αλλοιωμένα μέχρι τους σύγχρονους Μάρηδες. Πιο κάτω εκτίθενται μερικά απ’ τα στοιχεία αυτά, για να τονισθεί η άμεση ή έμμεση σχέση του παρόντος και του απώτερου παρελθόντος:
Προσφορά αχύρου στην θεά Άρτεμη (θρακική Βενδίς), σε παραλληλισμό με την τοποθέτηση αχύρου στην πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα απ’τους Μάρηδες, προσφορά τροφής στην θεά Εκάτη, σε παραλληλισμό με την σιταρόσουπα «Βαρβάρα» απ’ τους Μάρηδες, θυσία ταύρων προς τιμή του Διονύσου, σε παραλληλισμό με το κουρμπάνι των Μάρηδων, φαλλοφορία στις αρχαίες θρακικές τελετές «Θεσμοφόρια» και «Αλώα», σε παραλληλισμό με την Γυναικοκρατία – Μπάμπω των Μάρηδων, προσφορά στους νεκρούς φρούτων και δακρυφόρων, σε παραλληλισμό με την προσφορά απ’τους Μάρηδες φρούτων, νερού και μαντηλίων, χαμηλοί βωμοί των χθονίων θεών (μέχρι σχεδόν στο έδαφος) – νύκτα αφιερωμένη στους νεκρούς – περιπλάνηση της ψυχής, σε παραλληλισμό με την δοξασία των Μάρηδων για περιπλάνηση της ψυχής, με το άνοιγμα των παραθύρων για την είσοδο-έξοδο των ψυχών και την παράθεση του βραδινού φαγητού κατάχαμα.»

Η μουσική των Μάρηδων
Θεωρείται απαραίτητο να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στη μουσική των Μάρηδων γιατί η μουσική είναι ο καθρέπτης της κοινωνίας ενός τόπου και στην συγκεκριμένη περίπτωση χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια και αυτάρκεια αλλά και γιατί η μουσική των Μάρηδων επηρέασε ολόκληρη την περιοχή του Έβρου και των Θρακιωτών γενικότερα.
Η γκάιντα ήταν και είναι το κατεξοχήν όργανο του Βόρειου Έβρου και των Μάρηδων γενικότερα. Ήταν το κυρίαρχο όργανο στα γλέντια ενώ παράλληλα παιζόταν και η φλογέρα και το καβάλι (μακριά φλογέρα) και η λύρα. Τότε η γκάιντα μαζί με την αχλαδόσχημη θρακιώτικη λύρα αποτελούσαν την παραδοσιακή ζυγιά της περιοχής.
 Η εκμάθηση της γκάιντας ήταν δύσκολη και γιατί οι παλιοί λαικοί οργανοπαίκτες δεν ήταν πρόθυμοι να δείξουν την τεχνική των οργάνων, αλλά και γιατί η εκμάθηση  γίνονταν στα βοσκοτόπια και στα χωράφια, όπου περνούσαν τις περισσότερες ώρες της ημέρας.
Η ζυγιά ζουρνάς - νταούλι δεν ευδοκίμησε ποτέ στην περιοχή των Μάρηδων γιατί την θεωρούσαν παρακατιανή, των γύφτων και των μουσουλμάνων.
Τότε, την εποχή του μεσοπολέμου,  άρχισαν δειλά-δειλά να εμφανίζονται νέα όργανα, όπως το κλαρίνο, το βιολί, το ούτι, το κανονάκι και να αποτελούν την λεγόμενη παρέα, που μαζί με τραγουδιστές αποτέλεσαν την κομπανία.
Η θρακιώτικη λύρα άρχισε σιγά-σιγά να εξαφανίζεται, ενώ η γκάιντα περιορίστηκε σε μερικές μόνο εκδηλώσεις. Η αστυφιλία αργότερα στη δεκαετία του 1960  προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, κυρίως στην Αθήνα και η δισκογραφική παραγωγή των Θρακιωτών επηρεάζει κατά πολύ το ύφος της Θρακιώτικης μουσικής δημιουργώντας ένα πανελλαδικό ύφος του Θρακιώτικου και πιο συγκεκριμένα του Εβρίτικου τραγουδιού.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να χαθεί η εντοπιότητα της μουσικής της μικρής κοινότητας των Μάρηδων, που παλιότερα την έκανε να διαφοροποιείται από τις άλλες περιοχές (όπως π.χ. τα χωριά των Μάρηδων από τα χωριά του Τριγώνου).
Πρωταγωνιστές σ’ αυτή την αλλαγή  ήταν μουσικοί (όπως η μυθική μορφή του κλαριτζή Γιάννη Ματζάρη) και τραγουδιστές (όπως ο Χρόνης Αηδονίδης και ο Καρυοφύλλης Δοιτσίδης).
Αυτοί έκαναν μεν γνωστή τη Θρακιώτικη μουσική σε ολόκληρο τον ελληνισμό, αλλά παράλληλα είναι «ένοχοι» γιατί οργανοποίησαν τραγούδια που λέγονταν από γυναίκες στις πλατείες, στα νυχτέρια και στους γάμους πριν ξεκινήσει ο χορός ενώ περιορίστηκε σημαντικά η εκτέλεση των θαυμάσιων καθιστικών τραγουδιών, του τραπεζιού, της τάβλας, αλλά  και των πατινάδων (καντάδων) δρομικών τραγουδιών της νύχτας.
Παράλληλα δέχθηκαν επιρροές και «εκμοντέρνησαν» παραδοσιακά τραγούδια όπως για παράδειγμα το τραγούδι «Στέργιους πεισμάνιψι» που είναι παραδοσιακό, αλλά τροποποιήθηκε από τον Δοιτσίδη που το ηχογράφησε το 1977.
Ευτυχώς οι πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας κράτησαν τα παραδοσιακά ακούσματα και τις εκτελέσεις τραγουδιών, όπως οι αναστενάρικοι σκοποί και τα υπέροχα καθιστικά του λεγόμενου ακριτικού κύκλου, οι σκοποί και τα τραγούδια από το Καβακλί, το Μοναστήρι, το μεγάλο και μικρό Μπογιαλήκι, το Σαμακόβι κ.λ.π.
Επειδή η αυθεντική μουσική παράδοση δεν είναι δυνατόν να χαθεί αφού ο λαός την κουβαλάει μέσα του, από τα γενοφάσκια του, εδώ και μερικά χρόνια πληθαίνουν οι νέοι άνθρωποι που ασχολούνται μαθαίνουν και παίζουν γκάιντα και θρακιώτικη λύρα και άλλα παραδοσιακά όργανα, όπως το καβάλι και το βαρύ λαικό νταούλι με βίτσα.
 
Χρόνης Αηδονίδης. ο Βάρδος της Θρακιώτικης και δημοτικής μας μουσικής και βαθύς γνώστης της Βυζαντινής μουσικής
 

      Παραδοσιακός Γκάϊτατζης από την Μάνη           

Ο Σιδέρης Γκαϊτατζής το 2009 στο                                                                Φεστιβάλ γκάιντας Διδυμοτείχου           

Από λαογραφικό μουσείο των Μάρηδων

Πηγές -Bιβλιογραφία – βοηθήματα:
1.    Πανεπιστήμιο Μακεδονίας-Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης: Η μουσική των Μάρηδων. Καθηγητές: Σωκράτης Σινόπουλος (σολίστ-δεξιοτέχνης πολίτικης λύρας) και Θεολόγος Μιχελής.

Στο επόμενο: Σχέσεις Θράκης-Κύπρου μέσα στους αιώνες.