Η δικιά μου εμπειρία από την πρώτη φορά που πήγα στην Πόλη, κατά την επίσκεψη στην Αγιά Σοφιά, ξεχάστηκα στον γυναικωνίτη να εξετάζω με θαυμασμό από κοντά τα υπέροχα ψηφιδωτά και καθυστέρησα το γκρουπ που με περίμενε για αρκετή ώρα. Και βέβαια έπεσε το σχετικό «δούλεμα» από το γκρουπ για τον κομμουνιστή που ξεχάστηκε προσευχόμενος μέσα στην Αγια Σοφια.
Η Αγία Σοφία είναι το πρώτο κτίσμα που χτυπάει στα μάτια του επισκέπτη, καθώς εισέρχεται από την Προποντίδα. Το ξεχωριστό αυτό σημείο είχαν επιλέξει για να χτίσουν τους ναούς τους, αιώνες πριν από τους Βυζαντινούς, και οι ειδωλολάτρες. Η Αγία Σοφία, σύμβολο πνευματικό και πολιτικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ένα θαύμα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, επιβίωσε ως τις ημέρες μας παρά τις αντιξοότητες και αποτελεί εκτός από σύμβολο των ορθοδόξων και ένα μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.
Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγιά Σοφιά πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β'. Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415, όμως ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το 532, κατά τη Στάση του Νίκα. Έτσι, ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α' αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπή ναού θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος Τραλλιανός και Ισίδωρο ο Μιλήσιος.
Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες, ενώ ξοδεύτηκαν 320.000 λίρες (περίπου 120.000.000 ευρώ). Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά: Τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο. Από τον υπόλοιπο κόσμο προσφέρθηκαν τα πολύτιμα πετράδια, ο χρυσός, το ασήμι και το ελεφαντόδοντο, για τη διακόσμηση του εσωτερικού.
Ο ναός είναι κτισμένος σε αρχιτεκτονικό ρυθμό βασιλική με τρούλο. Ο κυρίως χώρος του κτίσματος έχει σχήμα περίπου κύβου. Τέσσερις τεράστιοι πεσσοί, (κτιστοί τετράγωνοι στύλοι), που απέχουν μεταξύ τους ο ένας από τον άλλο 30 μ., στηρίζουν τα τέσσερα μεγάλα τόξα πάνω στα οποία εδράζεται ο τρούλος, με διάμετρο 31 μέτρων. Ο τρούλος δίνει την εντύπωση ότι αιωρείται εξαιτίας των παραθύρων που βρίσκονται γύρω στη βάση του.
Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα, αναφωνεί: «Δόξα των Θεώ το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών».
Κατά την περίοδο των Σταυροφοριών και συγκεκριμένα κατά την περίοδο 1204-1261 ο ναός έγινε Ρωμαιοκαθολικός.
Μάλιστα, κατά την διάρκεια της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (το 1204), η Αγία Σοφία υπέστη τεράστιες ζημιές.
Μετά την επανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς το 1262, η Αγία Σοφία ήταν σε πολύ κακή κατάσταση.
Εργασίες συντήρησης έγιναν το 1317 και ακόμα πιο εκτενώς από το 1346 έως το 1354, που η εκκλησία ήταν κλειστή για το κοινό, καθώς πολλά σημεία της οροφής είχαν καταρρεύσει και ο ναός είχε υποστεί ζημιές από τον σεισμό του 1344.
Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ’ Δραγάτης, αφού προσευχήθηκε μαζί με το λαό και ζήτησε συγνώμη για λάθη που πιθανόν έκανε, έφυγε για τα τείχη, όπου έπεσε μαχόμενος.
Mετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος.
Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι οι μουσουλμάνοι Οθωμανοί -Τούρκοι, σεβάστηκαν περισσότερο την Αγιά Σοφιά και τα άλλα μνημεία της Κωνσταντινούπολης από του Φράγκους «σταυροφόρους του Χριστού» οι οποίοι από τις λεηλασίες του πλούτου των μνημείων, έστελναν αμέτρητα καράβια φορτωμένα στη Δύση.
To 1934 o Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της Τουρκίας, με προεδρικό διάταγμα μετέτρεψε το τέμενος σε μουσείο.

Σήμερα η απόφαση μετατροπής σε τζαμί της Αγιάς Σοφιάς που αποτελεί και Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τον «Σουλτάνο» Ερντογάν, , είναι ένα ακόμη στοιχείο κλιμάκωσης της τουρκικής προκλητικότητας.
Απ' αυτή την άποψη, η ενέργεια αυτή δεν συνιστά μόνο ευθεία προσβολή του χαρακτήρα της Αγιάς Σοφιάς, όπως προσπαθούν να την εμφανίσουν όσοι (Χριστιανικά κράτη κλπ.) στα λόγια την καταδικάζουν, αλλά αποτελεί έναν κρίκο στην συνολική στρατηγική της τουρκικής άρχουσας τάξης, που υποθάλπεται από τη στάση και τους σχεδιασμούς των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΕΕ στην περιοχή. Είναι Ενταγμένη στο κλιμακούμενο παζάρι Τουρκίας με ΗΠΑ - ΕΕ αλλά και Ρωσίας.
Μεταξύ άλλων, παρέμβαση έκανε και ο πάπας Φραγκίσκος που δήλωσε πως «νιώθει μεγάλο πόνο» για την απόφαση της Τουρκίας!.
Η πραγματικότητα είναι ότι η Δύση ποτέ δεν αγάπησε το Βυζάντιο, την Αγιά Σοφιά…
Σήμερα Τρίτη 21 Ιούλη που γράφω αυτό το σχόλιο, το σημερινό βήμα κλιμάκωσης της τουρκικής προκλητικότητας, μια ημέρα μόλις μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, αποδεικνύει ξανά ότι οι περιβόητοι "σύμμαχοι" των ελληνικών κυβερνήσεων, ΕΕ - ΗΠΑ - ΝΑΤΟ, το μόνο που κάνουν είναι να "νίπτουν τας χείρας των" μπροστά στη στάση της τουρκικής κυβέρνησης, προωθώντας τα δικά τους σχέδια σε βάρος των λαών».
Θέλω να κλείσω, το θεωρώ αναγκαίο, αυτό το μικρό αφιέρωμα με παραδοσιακά τραγούδια της Θράκης για την Άλωση της Πόλης και την Αγιά Σοφιά>

Το τραγούδι της Αγια Σοφιάς
Σημαίνει ο Θιός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια,
σημαίνει κι η Αγια Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηνταδυό καμπάνες,
κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.
Ψάλλει ζερβά ο βασιλές, δεξά ο πατριάρχης,
κι απ΄ την πολλήν την ψαλμουδιά εσειόντανε οι κολόνες.
Να μπούνε στο χερουβικό και να 'βγει ο βασιλέας,
φωνή τους ήρθε εξ ουρανού κι απ' αρχαγγέλου στόμα:
"Πάψετε το χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ' άγια,
παπάδες πάρτε τα ιερά και σεις κεριά σβηστείτε,
γιατί είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
Μόν' στείλτε λόγο στη Φραγκιά, να 'ρτουνε τρία καράβια°
το 'να να πάρει το σταυρό και τ' άλλο το βαγγέλιο,
το τρίτο το καλύτερο, την άγια τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας τη μαγαρίσουν".
Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
"Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις,
πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι».
(Παραδοσιακό της Θράκης)

ΣΑΝ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Σαν τα μάρμαρα της Πόλης που ’ναι στην Αγιά Σοφιά
Έτσι τα’ χεις ταιριασμένα μάτια φρύδια και μαλλιά
Σαν την μαρμαροκολώνα στέκεις μες την εκκλησιά
Και σε βλέπουν οι ψαλτάδες και πετάνε τα χαρτιά.
Τα ολόμαυρα σου μάτια μου ανάβουνε φωτιές
Το σπαθάτο σου το φρύδι μου ‘χει κάψει την καρδιά
Aποφάσισα να γίνω στην Aγιά Σοφιά κουμπές
να ‘ρχονται να προσκυνάνε μαυρομάτες και ξανθές
Της Αγιά Σοφιάς οι πόρτες δεν ανοίγουν με κλειδιά
Μον΄ ανοίγουν με λεβέντες με Ελληνικά σπαθιά.
(Παραδοσιακό της Θράκης)

Γιατί πουλί μ’ δεν κελαηδείς
Γιατί πουλί μ΄ δεν κελαηδείς πως κελαηδούσες πρώτα
Για πως μπορώ να κελαηδώ ; πωε κελαηδούσα πρώτα;
Με κόψαν τα φτερούδια μου, με πήραν τη λαλιά μου
Μας πήρανε την Πόλη μας και την Αγια Σοφιά μας
Κλαίγει πικράν η Παναγιά»
(θρήνος της Θράκης)

Τρία Καράβια φεύγουνε
Τρία καράβια – βόηθα Παναγιά – τρία καράβια φεύγουνε
πο μέσα πο την Πόλη, κλαίει καρδιά μ’ κλαίει
καρδιά μ’ κι αναστενάζει
Το ΄να φουρτώνει τουν σταυρό
Κι τα’ άλλου του Βαγγέλιου κλαίει καρδιά μου κλαίει
καρδιά μ’ κι αναστενάζει
Το τρίτο το καλύτερο
Την Αγια Τράπεζά μας, κλαίει καρδιά μου κλαίει
καρδιά μ’ κι αναστενάζει
Μη μας τα πάρουν οι άπιστοι
Και μας τα μαγαρίσουν
Η Παναγιά αναστέναξι κι δάκρυσαν οι κόνις….»
(Παραδοσιακό Ανατ. Θράκης)