Όπως δεν υπάρχουν ιστορικές αναφορές στα επίσημα εκπαιδευτικά βιβλία ότι στον αγώνα του έθνους πρόσφεραν πολλά και γυναίκες Θρακιώτισσες, οι οποίες αναφέρονται σε πολλές ιστορικές πηγές και μελέτες. Άλλες συνόδευσαν τους άντρες στους στην κάθοδο στη Νότια Ελλάδα, άλλες αγωνίστηκαν μεταφέροντας πολεμοφόδια στους άνδρες τους, όπως συνέβη στην περίπτωση των γυναικών των Λαβάρων, όταν η Πύλη έστειλε μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις για την καταστολή της επανάστασης που είχε κηρυχθεί στην περιοχή.
Να κάνουμε μια μικρή αναφορά σε θρακιώτισσες αγωνίστριες:
1) Δόμνα Χατζή-Βισβιζαινα από την Αίνο της Αν. Θράκης (Η όμορφη, η δυνατή, η αρχικαπετάνα ).
Γεννήθηκε στα 1783. Πάντα δίπλα στον άντρα της Αντώνη Χατζή Βισβίζη πλούσιο εφοπλιστή και Φιλικό επίσης από την Αίνο. Μετά το χαμό του στην μάχη το 1922 έγινε καπετάνισσα. Εφάμιλλη της Μαντώς Μαυρογένους και της Μπουμπουλίνας.
Με το μπρίκι τους, την "Καλομοίρα", με 16 κανόνια, 140 ναύτες και ειδική αίθουσα όπου γίνονταν συνεδριάσεις τον Άρειου Πάγου και των Συμβουλίων, παρουσία τον Ανδρούτσου και του Νικηταρά, το Μάη τον 1821, βοήθησε τους κατοίκους της Κασσάνδρας. Το Δεκέμβριο, σώζει στο Άγιο 'Όρος τον εγκατεληφθέντα Εμμανονήλ Παππά, ο οποίος πέθανε στον πλου και μετακομίστηκε στην 'Υδρα. Από κει πηγαίνει στο Βόλο, το Τρικέρι και στον Ευβοϊκο κόλπο. Οδηγώντας 30 ιστιοφόρα βοήθησε στην εκστρατεία της Ανατολικής Θράκης. Στις αρχές τον 1822 βοήθησε στη Στυλίδα και στον Άγιο Μαρίνο. Μετέφερε τον Οδυσσέα, οπλαρχηγούς και Αρεοπαγίτες. Όταν οι Έλληνες κινδύνευαν να απωθηθούν στη θάλασσα, έστειλε σε βοήθεια βάρκα με 12 πυροβολητές και 2 κανόνια και κανονιοβολούσε από το πλοίο. Για μια τριετία ξόδευε από τα δικά της χρήματα για να συντηρεί τους 140 ναύτες της. Όταν το πλοίο αχρηστεύτηκε, το χάρισε στο Ελληνικό κράτος και χρησιμοποιήθηκε ως πυρπολικό το 1824, από τον Πιπίνο, για το κάψιμο της Τουρκικής φρεγάτας "Χαζνέ Γκεμισί ".
Έδωσε όλη την περιουσία της στον αγώνα και όταν φτώχυνε, δεν μπορούσε να θρέψει τα 5 παιδιά της, 3 αγόρια και 2 κορίτσια.
Όπως αναφέρει ο αξιωματικός και ιστορικός του πρώτου Ελληνικού Στρατού 1821-1833, Χρήστος Βυζάντιος:
«Οι Βισβίζηδες έδωσαν πρόθυμα και χωρίς βαρυγκωμιά στην Πατρίδα ό,τι είχαν, ως που δεν είχαν»
Μετά το τέλος της ελληνικής επανάστασης η Δόμνα Βισβίζη εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου, ζώντας τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της σε μεγάλη ένδεια.
Τον Αύγουστο του 1829 έγραψε από το Άργος, όπου βρισκόταν, στον Καποδίστρια:
…. Προστρέχω προς την έμφυτον φιλανθρωπίαν σας, θερμώς παρακαλούσα όπως μοι γίνη καν μικρά εξοικονόμησις, ίνα περιθάλψω και δυνηθή ανακουφίσω τα τέκνα μου και προλάβω αυτά πριν, ή εκ της λιμοκτονίας εξοντωθώσι. Η φήμη της Δόμνας Βισβίζη, ξεπέρασε τα όρια του ελληνικού κράτους. Το φιλελληνικό κομιτάτο του Παρισιού, στην προσπάθειά του να περιθάλψει τα παιδιά των αγωνιστών, έφερε στο Παρίσι και τον μεγάλο γιο των Βισβίζηδων μαζί με τα παιδιά του Κανάρη, του Γιαννίτση, του Μ. Μπότσαρη και του Παλάσκα. Το 1832 επιστρέφει από το εξωτερικό ο Θεμιστοκλής και διορίζεται ακόλουθος του Υπουργείου των Εξωτερικών (από το 1845 ως το 1876 ήταν διοικητής Νάξου). Η Θρακιώτισσα Δόμνα θα πεθάνει στον Πειραιά μακριά από τη γενέτειρα της, την Αίνο, με τη βεβαιότητα ότι στη ζωή της έπραξε το σωστό και μόνο το σωστό.
Την πολεμική δράση και τον ηρωισμό της θρυλικής Αινίτισσας Καπετάνισσας Δόμνας Βισβίζη εξύμνησε η λαϊκή μούσα :
Πουλάκι πόθεν έρχεσαι, πουλάκι γι΄ αποκρίσου
μην είδες και μην άκουσες για την κυρά Δομνίτσα
την όμορφη, τη δυνατή, την αρχικαπετάνα,
πούχει καράβι ατίμητο και πρώτο μεσ’ στα πρώτα,
καράβι γοργοτάξιδο, καράβι τιμημένο,
καράβι που πολέμησε στης Ίμπρος το μπουγάζι;
Και το πουλάκι στάθηκε και το πουλάκι λέει,
την είδα την απάντησα σιμά στο Αγιονόρος
τρεις μέρες επολέμαγε με δυο χιλιάδες Τούρκους
Καράβια εδώ, καράβια εκεί, καράβια παρά πέρα
και τούτη σαν τον αετό ώρμαγε και χτυπούσε
δεξιά ζερβά κι ανάστροφα κι όπου βολούσε ακόμα
κι άκουγες βόγγους δυνατούς και στεναγμούς μεγάλους
κι άκουγες κλάματα πικρά, κατάρες στην κατάρα
κι θάλασσες κοκκίνιζαν ως φέσια των αγάδων. (Δημοτικό ποίημα)
Σαραφοπούλα Μαριyώ, Ταταυλιανή Κωνσταντινουπολίτισσα:
‘Ηταν από τις λίγες γυναίκες Φιλικούς. Ο αδελφός της Χατζηβασίλης Σαράφης απαγχονίστηκε λίγες μέρες μετά τον απαγχονισμό τον Πατριάρχη Γρηγόριον τον Ε' . Αυτός την μύησε στην Εταιρεία. Λόγω της κοινωνικής της θέσης ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα και κατόρθωνε να παραπλανά τους Τούρκους. Φυγάδευσε από την Πόλη πολλούς Φιλικούς και τους γιους τον Πετρόμπεη, σώζοντάς τους. Πιάστηκε με την κατηγορία ότι ήταν Φιλική και εξορίστηκε στη Μολδοβλαχία. Έφτασε στην Πελοπόννησο τον Ιούνιο του 1821. Αξιοποιήθηκε από τους Κολοκοτρώνη και Υψηλάντη ως κατάσκοπος. Γνωρίζοντας την Τουρκική γλώσσα, κατάφερε να μπει στην πολιορκημένη Τριπολιτσά και στο Ναύπλιο απ' όπου έδινε πληροφορίες στους Έλληνες. Πήρε μέρος στην εκστρατεία της Καρύστου και του Χατζημιχάλη στην Κρήτη κουβαλώντας τρόφιμα.
Κατάφερε να μεταβεί στην Ύδρα της επαναστατημένης Ελλάδας, κομίζοντας μαζί της μεγάλο χρηματικό ποσό το οποίο διέθεσε για τις ανάγκες της επανάστασης[
Ήταν από τις λίγες κατασκόπους τον Αγώνα, που γνωρίζουμε. Ξεκίνησε πλούσια και το 1865 ζούσε ακόμα πάμπτωχη από ελεημοσύνες.
Την προσφορά της Σαραφοπούλας στην επανάσταση, πιστοποίησαν με σχετικά έγγραφα αρκετοί σημαντικοί οπλαρχηγοί όπως οι Γενναίος Κολοκοτρώνης, Χατζηχρήστος, Νικηταράς, Π. Μαυρομιχάλης κ.ά. Αυτά τα πιστοποιητικά η Μαριγώ Ζαραφοπούλα τα υπέβαλε με μία αίτηση στην «Εξεταστική επί του Ιερού Αγώνος Επιτροπή» και ζητούσε σύνταξη. Η αίτηση φέρει ημερομηνία 19 Απριλίου 1865. Και για την «αγράμματη Μαριγώ» υπογράφει ο Χ. Τζαβέλας. Στην αίτησή της παραπονείται ότι άλλοι που πρόσφεραν πολύ λιγότερα απ' αυτήν και τον άνδρα της πήραν σύνταξη. Και αυτή, που στερείται ακόμα και αυτού του επιουσίου, δεν έλαβε τίποτα.
Επαναστάτες Στενημαχίτες και Φιλιππουπολίτες με τις γυναίκες τους έλαβαν μέρος στην υπεράσπιση της πόλης του Μεσολογγίου και συμμετείχαν και στην ηρωική έξοδο όπως προκύπτει από το αρχείο των αγωνιστών του 21,στο από 3 Φεβρουαρίου 1831 έγγραφο. Από επιστολή τους μαθαίνουμε πως πιάστηκαν αιχμάλωτες στην πτώση του Μεσολογγίου και σε διάφορα άλλα μέρη της Πελοποννήσου και της Στερεάς.
Η Αδριανουπολίτισσα καπετάνισσα Άννας Λαούπη Τριτζοπούλου. Όταν ο Κωνσταντίνος Τριτζόπουλης, που συμμετείχε στον Ιερό Λόχο του Υψηλάντη σκοτώθηκε στο Δραγατσάνι, η ίδια συνέχισε τον αγώνα επικεφαλής ενόπλου σώματος.
25-3-2019
