Η Μητρόπολη Κιλκίς εγκαινίασε την περασμένη Κυριακή τη λειτουργία Κοινωνικού Παντοπωλείου, του δεύτερου μετά το αντίστοιχο του δήμου, στα όρια της πόλης μας.
Θεάρεστη πρωτοβουλία από μια δρώσα Εκκλησία που αξίζει την έργω στήριξη των πολιτών. Ο σκοπός του σημειώματος όμως είναι άλλος. Προσφυέστατα με έμπνευση του μητροπολίτη μας κ. Εμμανουήλ δόθηκε στο κοινωνικό παντοπωλείο το όνομα του δεύτερου αυτοκράτορα της Νίκαιας, του Ιωάννη Γ’ Βατάτζη του Ελεήμονος.*
Διπλά εύστοχη η ονοματοδοσία. Ο Ιωάννης Βατάτζης , ένας ικανός αυτοκράτορας (1222-1254) με την πολιτική συμμαχιών, την οξυδέρκεια και τη γενναιότητά του ουσιαστικά προετοίμασε την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους.
Διακρίθηκε για την πολιτική του υπέρ των φτωχών με έργα ευποιίας (νοσοκομεία) για τις πενόμενες ομάδες πληθυσμού και η μνήμη του έμεινε βαθιά χαραγμένη στη συνείδηση του λαού που, καθώς λέγεται, τον τιμούσε στη Μικρασία μέχρι τις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν και υπήρχαν εκεί συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί. Το φιλανθρωπικό του έργο προξένησε βαθειά εντύπωση στο λαό που δεν ήταν συνηθισμένος άλλωστε σε παρόμοιες συμπεριφορές. Λόγου χάριν ένας άλλος Ιωάννης, επίσης αυτοκράτορας, στην παραπαίουσα αυτοκρατορία, δυο αιώνες αργότερα, όταν οι Ρώσοι του χάρισαν χρυσάφι, το χρησιμοποίησε για να στολίσει το άλογό του με χρυσά χαλινάρια και το υπόλοιπο για να κοιμάται με χρυσό πάπλωμα.
Το είχε η μοίρα των Ιωάννηδων φαίνεται να είναι των άκρων. Οι πρώτοι τρεις, ο Τσιμισκής, ο Ιωάννης ο Β’ Κομνηνός και ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης υπήρξαν από τους ικανότερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Οι επίλοιποι μέχρι τον χρυσολάτρη Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο – ο σφετεριστής Καντακουζηνός εξαιρείται- αποδείχθηκαν μικροί έως ασήμαντοι. Αλλά μην χαθούμε σε 11 αιώνες ιστορίας. ..
Εύστοχη λοιπόν η επιλογή της ονομασίας του Κοινωνικού Παντοπωλείου της Μητρόπολης καθώς τιμάται η μνήμη ενός έξοχου και φιλάνθρωπου ηγεμόνα. Αλλά διπλά εύστοχη. Ο Βατάτζης υπήρξε νοικοκύρης απαράμιλλος. Οργάνωσε τα αυτοκρατορικά κτήματα που αποτέλεσαν πρότυπα λειτουργίας για τη βυζαντινή οικονομία. Το «Στέμμα των Αυγών» έμεινε στην ιστορία, αλλά περισσότερο ουσιώδης ήταν η οικονομική πολιτική του – και ιδού η συνειρμοί που αναπόφευκτα δημιουργούνται ακόμα και σήμερα. Σε εποχή κρίσης απαγόρευσε την αγορά πολυτελών ειδών από το εξωτερικό καθώς κάθε υπήκοος της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας όφειλε να αρκεστεί σε «ό,τι παράγει το ρωμαϊκό έδαφος και ό,τι δημιουργούν τα ρωμαϊκά χέρια»
Με τη συνετή, αλλά αποφασιστική πολιτική του ανόρθωσε την οικονομία της Αυτοκρατορίας, αφού ακόμα και οι Τούρκοι του Ικονίου (Σελτζούκοι) προμηθεύονταν τρόφιμα από την ακμάζουσα Νίκαια εξοφλώντας τα με χρυσάφι.
Ο Βατάτζης άσκησε δηλαδή μια βαθύτατα πατριωτική πολιτική, ενισχύοντας την τοπική παραγωγή και οικονομία, πείθοντας ή και υποχρεώνοντας τους Βυζαντινούς να συμπεριφερθούν υπεύθυνα απέναντι στον τόπο και στους συμπατριώτες τους.
Θα πείτε: Καλά, είναι δυνατόν σε συνθήκες ελεύθερης οικονομίας να αποδεχθούμε σήμερα έναν Βατάτζη που θα απαγόρευε εισαγωγές πολυτελών ειδών από το εξωτερικό ή θα επέτασσε να καταναλώνουμε μόνο όσα παράγουμε;
Αναμφίβολα όχι. Αλλά θα προσθέσω: Αγαπώ την πατρίδα μου δεν σημαίνει να τρέχω σε πλατείες και να διαδηλώνω πως το όνομα της Μακεδονίας είναι η ψυχή μου κι ύστερα να παίρνω το αυτοκίνητό μου και να αγοράζω μαρούλια και σαλάμια κ.ο.κ. από τα Σκόπια και τη Βουλγαρία και τη Τουρκία επειδή είναι πέντε φράγκα φθηνότερα. Χωρίς να υπολογίζω πως έτσι πριμοδοτώ εκείνο που επίσης καταγγέλλω στις πλατείες: Τα φθηνότερα χέρια και μεροκάματα. Ούτε να εισπράττω επιδοτήσεις για να μεταφέρω τη επιχείρησή μου στις ίδιες χώρες. Ούτε να βγάζω μαύρο χρήμα και να το στέλνω σε ελβετικές τράπεζες.
Και τούτα δεν θα γίνουν με έναν Βατάτζη πάνω στο κεφάλι μας. Αλλά με έναν Βατάτζη μέσα στο κεφάλι μας. Μέρες που είναι – 3 Νοεμβρίου του 1254 πέθανε ο λαμπρός ετούτος Ρωμιός- τουλάχιστον ας σκεφτούμε πόσο υπεύθυνα και πατριωτικά συμπεριφερόμαστε.
*Να μην γίνει σύγχυση. Δεν πρόκειται για τον Άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα, που έζησε και αγιάστηκε έξι αιώνες νωρίτερα, συγκαιρινός του Ηράκλειου, στα πρώτα χρόνια του 7ου αιώνα μ.Χ.